RYE – De etalage bij ‘Soldiers of Rye’ aan de High Street in Rye staat vol met Romeinse tinnen soldaatjes, middeleeuwse ridders, Zulu-krijgers maar ook Britse, Franse, Russische of Amerikaanse tinnen soldaatjes uit verschillende historische tijdperken. Hele regimenten heeft Chris Viner ervan staan. Het beschilderen van tinnen soldaatjes in de juiste kleuren, is zijn professie en grote passie. Het is iets wat Viner (65) al 31 jaar doet. Hij is bijna de laatste der Mohikanen. ,,Er zijn er niet veel meer die dit doen.” Een bijzonder gesprek met een begenadigd verteller over tinnen soldaatjes, Brexit, Napoleon en het StarTrek moment in je leven.
Door John Spijkerman
Viner is bezig met het beschilderen van een zestiental Zulu-krijgers. Hij maakt ze in opdracht van iemand in Zuid-Afrika die ze als schaakstukken wil gebruiken. Hij wenkt me naar binnen als hij ziet dat ik foto’s maak van zijn etalage. Chris Viner blijkt een bijzondere man te zijn. Niet alleen qua uiterlijk, met zijn karakteristieke vlinderdasje, maar zeker ook in de manier waarop hij praat. Hij is een spraakwaterval en zit vol met anecdotes en hij is een geboren acteur die in een gesprek moeiteloos verschillende rollen speelt.
,,Ik schilder soldaatjes sinds m’n twaalfde. Ik heb al 31 jaar een zaak en ben vooral afhankelijk van mond op mond reclame.” Rye kent Chris al vanaf z’n zesde. ,,Na ons trouwen woonden we in Kingston bij Londen. We moesten beslissen of we daar wilden blijven wonen of onze twee kleine jongens meenemen naar een betere plek. Dus kwamen we hier. Ik sprak met acht collega’s 32 jaar geleden. Ze zeiden tegen me ‘Chris, je kunt hiermee nooit in je levensonderhoud voorzien. Je hebt twee kleine jongens, een hypotheek’. Nu, 33 Jaar later zijn zij allemaal verdwenen en ben ik er nog. Ik ben koppig, stom maar ik ben er nog steeds.”
Het schilderen is soms echt monnikenwerk en vereist een stevige hand. In het computertijdperk lijkt het alsof kinderen niet meer geïnteresseerd. Maar als ze in de zaak komen en Chris aan het werk zien en als ze hem over de tinnen soldaatjes horen praten, is hun interesse gewekt. ,,Ik verkoop soldaatjes aan kinderen in de leeftijd van 4 tot 98. En ze houden er allemaal van. Vorig jaar had ik 127 Kerstopdrachten waarvan 72 voor kinderen onder 12 jaar. Je hebt veel geduld nodig. Ik restaureer ze ook, maar als een soldaatje meer dan een derde van z’n oorspronkelijke verf heeft, doe ik er niets aan. Als er minder dan een derde aan verf op zit, hebben ze geen waarde. In acht uur tijd, doe ik er vijf of zes.”
Brexit
Met dezelfde passie waarmee hij spreekt over zijn tinnen soldaatjes, praat hij over Brexit. Chris Viner is een fervent Brexiteer. ,,In Rye stemde 58 procent van de inwoners om te vertrekken. De enige plek waar een grote meerderheid wilde blijven, was Londen. Omdat zij in een ‘bubble’ leven.”
Hij is niet blij met de manier waarop de onderhandelingen zijn gegaan. ,,Ik had twee dingen gedaan als ik de baas was geweest over mijn land na het referendum. Ik had Nigel Farage geridderd en hem naar Brussel gestuurd en hij had gezegd. ‘Goedemorgen. Het is maandag. Het is 11 uur. We’re gone. Goodbye’. Waarom onderhandelen? Als jij lid bent van een club, en je wilt er geen lid meer van zijn, vertrek je toch gewoon? Je gaat toch geen geld betalen? Als we uit de EU stappen, kunnen we bij de Wereld Handels Organisatie terecht. Er is een grote wereld buiten Europa. Er is Amerika, Canada, China. We kunnen overal mee handelen.”
Viners voornaamste kritiek op de EU is het gebrek aan democratie.,, De EU wil landen alleen voorschrijven en reguleren wat ze moeten doen. De EU wordt gerund door bureaucraten in Brussel die niet weten hoe de echte wereld eruit ziet. In Portugal kunnen mensen geen werk vinden, Griekenland is geruïneerd. De Nederlanders en de Zweden willen uit de EU. De EU is te groot en wordt gerund door mensen die niet gekozen zijn. ‘Too many rules and regulations. Time to go’.”
,,Ik was een van de eersten die ‘Leave’ stemde. En als ik bewijs nodig heb waarom dat een juiste keuze was, hoef ik alleen maar te kijken naar wat er daarna gebeurde. Europa dacht dat we wel zouden inzien dat we een verkeerd besluit hadden genomen. Ze waren arrogant en verwaand en wilden ons de les lezen. ‘They have forgotten everything and remembered nothing’. ” Viner verwijst naar de offers die de Britten brachten tijdens de twee wereldoorlogen. ,,Duizenden voorvaderen die zijn gesneuveld in de strijd tegende Nazi’s. Ze hebben mijn land met minachting behandeld. Ze hebben mijn premier in Salzburg met minachting behandeld. Als ze haar beledigen, beledigen ze mijn land.” Volgens Viner zijn er geen echte problemen in de onderhandelingen, maar worden die bewust gecreëerd door de politici. ,,Gewone mensen zien geen problemen, maar lossen ze op. Alleen politici zien problemen. We hebben de harde Ierse grens, maar er zijn geen problemen bij de Zwitserse grens, maar bij Ierland is het een probleem. It’s all nonsense.”
Ook in zijn winkel maakt hij geen geheim van zijn pro-Brexit houding. ,,Vier weken geleden had ik een man en een vrouw in m’n winkel. Ze kwamen uit Londen en zagen m’n vlaggen die ik heb opgehangen in verband met het jubileum van de Koningin. ‘U heeft veel vlaggen opgehangen. Ik hoef u zeker niet te vragen wat u gestemd heeft’, zei de man. ‘Ik heb Leave gestemd’, antwoordde ik. ‘Vreemd’, zei de man. ‘U ziet er niet uit als een fascist’. Ik zei ‘U houdt er een vreemde opvatting over democratie op na. In de wereld waarin ik leef doet de minderheid wat de meerderheid wil. Als de minderheid dicteert wat de meerderheid moet doen, is dat fascisme. En jullie’ EU-maniacs’ weten niet van opgeven en zeggen tegen ons dat we niet democratisch zijn terwijl we in een democratischeverkiezing hebben gekozen. Maar omdat wij willen vertrekken, zijn wij opeens de fascisten en jullie de democraten. En jullie zijn in de minderheid. Hoe kan dat juist zijn? En toen vertrok hij met zijn vrouw uit mijn zaak.”
,,Drie weken geleden kwam ik een oude Franse wijnboer tegen. Zijn familie verbouwde al 300 jaar druiven. Hij vertelde me dat ze onlangs een oekaze hadden ontvangen van Brussel waarin stond hoe groot de druiven mochten zijn, hoelang hij ze moest wassen, laten gisten en in welke vaten ze moesten worden gestopt. Hij zei ‘Deze mensen hebben nog nooit in hun leven een druif verbouwd, maar ze vertellen me wat ik moet doen’. Daar gaat het om. De droom van Brussel was een parlement en een Europa zonder grenzen. Overal de Euro invoeren en geen tradities, helemaal niets. Maar je kunt geen duizenden jaren aan traditie afpakken.”
Viner beschouwt de EU als een falen van de democratie. Juncker vertrekt en zijn opvolger wordt aangewezen. Waar is de democratie?
En waar gaan de mensen naar toe als de democratie faalt? Naar rechts, altijd naar rechts. Er staat iemand op die zegt ‘Ik pas wel op jullie’. Je hebt geen democratie nodig. Je hebt alleen mij nodig. Mijn partij zorgt voor je’ . Voordat je het weet, ben je je kranten kwijt, je vrijheid van meningsuiting. Je vrijheid van reizen. En dan heb je een echte dictatuur. In Brussel zijn ze niet zuinig op de democratie, vindt Chris Viner. ,,Als ze dat wel waren geweest, zou het VK niet willen vertrekken uit de EU.”
Viner gelooft dat het Verenigd Koninkrijk Europa zal redden door uit de EU te stappen. ,, Net als in 1940. Ondanks al het angstzaaien dat we het niet redden op onszelf, komt het goed met het Verenigd Koninkrijk na Brexit”, zegt hij. ,,En als de andere landen in Europa dat zien, willen ze ook vertrekken. Maar als we niet vertrekken, als ze ons gevangen houden, gaan we net als alle landen ten onder.”
Maar kan het Verenigd Koninkrijk na Brexit economisch wel overleven? ,,Heb je niet gelezen wat er allemaal zou gebeuren de dag nadat we zouden vertrekken? Het land zou ontploffen. Alles zou in elkaar storten. De banken en het zakenleven zou vertrekken. We zouden in armoede achterblijven, maar wat is er gebeurd? Meer banen en de werkloosheid is minder. Er zijn geen rellen op straat. Er sterven geen mensen vanwege honger. Het zijn allemaal leugens en verdraaiingen.”
,,Er wordt te veel nadruk op immigratie gelegd”, vindt Chris Viner. ,,Maar stel dat je een mooi huis hebt en er komt een ambtenaar langs en die zegt je moet deze vijf Syriërs opnemen in je huis. Zou je dat fijn vinden of is het onrechtvaardig? Waarom moet een land meer mensen opnemen dan het aankan? Het maakt me niet uit welke kleur mensen hebben. Als ze willen werken en mijn land welvarend willen maken is dat prima, maar als ze alleen hun hand willen ophouden, en niets doen en verwachten dat ik voor ze zorg, is het niet oké. Als ze hier komen en mijn tradities willen veranderen en vervangen door hun eigen tradities, is dat ook niet in orde.
Als je werkelijk in de problemen zou zitten, en je zou mijn buur zijn, zou ik je in mijn huis opvangen en voor je zorgen. Maar als je niets doet, over straat slentert, gelukkig bent en een bed verwacht, zorg ik daar niet voor. Als je vindt dat dat me een racist of fascist maakt, het zij zo, maar ik ben het niet. M’n zoon James is getrouwd met een Ghaneze. ‘Gloria is beautiful’. Tijdens de bruiloft was haar familie er en heb ik rock’n roll gedanst met haar moeder.”
,,Ik heb een klant. Zijn naam is Igor. Hij kwam 20 jaar geleden naar mijn land uit Polen. Hij had niets. Hij kreeg een sociale huurwoning maar hij wilde z’n eigen huis. Nu heeft hij zijn eigen bedrijf in Dover en er werken 115 Britten. Hij is genationaliseerd. En toen het referendum kwam vroeg ik hem hoe hij ging stemmen. ‘Leave’ natuurlijk, zei hij. ‘Maar Igor’, zei ik, ‘Jij kwam uit Polen als immigrant. Wat moet er met al die andere Polen gebeuren die willen komen’ ? ‘Vriend’, zei hij. ,,Ik kwam met niets en vroeg niets. Ik gaf alles en jouw land gaf me alles terug. Wat ik heb, heb ik zelf gecreëerd. Ik wil m’n geld niet geven aan iemand die niks doet, z’n hand ophoudt en die alles wil hebben. Ze moeten werken zoals ik dat ook gedaan heb.”
Generaal
Na dit Brexit intermezzo komen we weer te spreken over de soldaatjes. Zijn geschilderde tinnen soldaten verstuurt hij naar de meeste landen in de wereld. ,,Mijn vrouw heeft een lijst gemaakt van alle landen en steden in de wereld waar mijn soldaten naartoe zijn gegaan. Mijn vrouw zei : ‘Je bent geen slechte generaal’. Je hebt meer soldaten gestuurd naar verschillende landen en steden dan welke general dan ook. En je hebt nooit iemand doodgeschoten, maar liet mensen alleen maar lachen en genieten.”
Wat is de ’thrill’ van tinnen soldaatjes?
,,Je kunt een jongetje een soldaatje laten zien en hem vertellen dat dat soldaatje 106 jaar geleden gemaakt werd en dat het honderd jaar ouder is dan het jongetje. Ik heb een klant, een zakenman eigenaar van drie bedrijven. Hij is altijd druk in de weer. Totdat hij hier komt en weer twaalf jaar is.”
,,Er zijn nog voldoende verzamelaars, ook jongeren. Mijn soldaten kosten 9,50 euro. Verven duurt 3 uur, een ongeschilderd soldaatje kost 3 euro. Dan verdien ik niet heel veel geld. ,,The key in business is to make a little profit.”
StarTrekmoment
,,Er kwam en jongen van 12 in mijn winkel. Hij was ongeïnteresseerd en had nergens zin in. ‘Alles goed met je, jongen?’, vroeg ik hem. ,,Nee, het is een verschrikkelijke wereld waarin mensen elkaar doden en oorlog maken.’ Dat kon ik niet laten gebeuren. Ik zei tegen hem’ ‘Het komt goed met je. Je beleeft binnenkort je Star Trekmoment. Je kent Star Trek toch wel? De oorspronkelijke serie met Mr. Spock en captain Kirk? En waar kwam Mr Spock vandaan’? ‘Van Vulcan’, antwoordde hij. ‘En waar komt captain Kirk vandaan’ ? ‘Van de aarde’. ‘Precies, hij komt niet uit Amerika en Tsjechov komt niet uit Rusland. En op een dag komen alle mensen van de aarde. En als een deel van de aarde in de problemen zit, komt het andere deel in actie om te helpen. Niemand zal zeggen je bent Russisch, los het zelf maar op. Je bent Chinees, zoek het zelf maar uit. We helpen elkaar. En als de aliens van buiten komen, zeggen we: ‘Hallo wij zijn mensen van de aarde’. En alles zal goed zijn. Dat is het StarTrek moment en jij zult het misschien meemaken, jongen. En anders je kinderen. En als dat gebeurt zal alles goed zijn’. En toen had hij een brede lach op zijn gezicht en verliet hij de winkel.”
,, Mijn Starttrekmoment was het trouwen met mijn kleine meisje 36 jaar geleden. Ik zou niet weten wat ik zonder haar zou moeten. Zij is ongelooflijk. Zij is alles. Drie dagen nadat ik haar ontmoette wilde ik al met haar trouwen. Ze lachte me uit. Drie weken later lachte ze me nog steeds uit. Een paar maanden later lachtte ze niet meer en zei ze ‘Ja’.” Wat was het waar ze voor viel? Chris Viner schaterlacht. ,,Mijn vasthoudendheid of koppigheid.”
Napoleon
Viner heeft een fascinatie en bewondering voor Napoleon. In zijn zaak staat een grote geschilderde Napoleon en er hangen prenten van de Franse keizer aan de muur. ,,Mijn vrouw noemt hem ‘Your Bloke’, lacht hij. ,,Alle problemen die we vandaag hebben, zouden niet bestaan, als Napoleon Wellington had verslagen bij Waterloo.” Europa kon toen links of rechts afslaan. ,,De nederlaag van Napoleon betekende dat de aristocratie zijn macht herkreeg en het ancient regime werd hersteld. Nog belangrijker was dat de Pruisen terugkeerden naar Berlijn, vastberaden om nooit meer verslagen te worden. En toen kwam Bismarck die de Duitsers verenigde en toen kwam de keizer, de eerste Wereldoorlog en de Tweede Wereldoorlog. Als Napoleon de Pruisen had verslagen, was er geen Duitse eenheid geweest, had de Russische Revolutie waarschijnlijk eerder plaatsgevonden en was de regering in Engeland waarschijnlijk gevallen en misschien de monarchie.”
Chris verzorgt ook historische lezingen. ,,Mijn lezing over Napoleon en de Joden, vind ik het mooist.” Napoleon was tegen de anti-Joodse houding van veel mensen en regeringen. ,,Hij wilde Joden hun eigen thuisland geven in 1799. Hij gaf ze dezelfde rechten. De enige die om de Joden gaf was Napoleon, de tiran.
Napoleon was een bevrijder. Hij wilde geen oorlog. Zij vielen hem steeds aan. Hij verdedigde zich alleen maar. Napoleon leefde als reus in een wereld van pygmeen. De aristocraten wilden hun macht niet verliezen die Napoleon weer aan het volk wilde geven. De Russische tsaar zag hem als de anti-christ, de paus bad dat ie dood zou gaan. De Britten zeiden dat hij tegen de ‘natural order of things’ inging door Joden rechten te geven. En Napoleon zei: ‘It’s the right thing to do’.
Thuis heeft Viner 2610 boeken staan over Napoleon. ,,Als ik tijd heb, wil ik een boek schrijven dat de waarheid vertelt en de verschillende verdachtmakingen aan het adres van Napoleon ontzenuwd. Zeker, de man had fouten, maar hij wordt in een kwaad daglicht gesteld en onterecht een machtswellusteling en een tiran genoemd.”
,,Ik heb iets ontdekt over het leven. Ik heb veel mensen ontmoet van overal over de hele wereld. En alle mensen zijn geweldig. Het zijn alleen de ‘politicians and banksters’ die voor de problemen zorgen. Ik ben in 1953 geboren en het was een rotzooi. Het zal een rotzooi zijn als ik vertrek. Het is nu een rotzooi. Geniet dus van de rotzooi. Doe wat je kan. Help mensen als je kunt helpen. Spreek de waarheid en doe je best. Want als je doodgaat zal de wereld nog steeds een rotzooi zijn. Politici en bankmensen hebben alle macht en geld en maken er een rotzooi van.”