Terwijl de felicitaties op Facebook binnenstromen, voel ik mij vandaag bijzonder geliefd en populair. Mijn virtuele vriendenkring heb ik het afgelopen jaar flink uitgebreid en zoiets betaalt zich uit op een dag als vandaag.
De vlag wordt hier in Schotland niet voor mij uitgehangen. Hier weet ook niemand dat ik jarig ben of ze zitten niet op Facebook, zoals mijn campingbaas Scott in Brechin. Hij verfoeit alle sociale media en vertrouwt ze niet. Hij vindt het niet nodig ook zoveel persoonlijks via Facebook en andere sociale media te verspreiden en te delen. Als hij contact wil, gaat hij gewoon naar iemand toe, zegt ie. En het verdienmodel van Mark Zuckerberg kan hem ook niet bekoren: anderen gratis kopij laten aanleveren en zelf de royalties opstrijken. Scott gelooft in wel meer complottheorieën, zo blijkt. Maar daar wil ik vandaag niet in meegaan.
De vlag gaat vandaag niet uit voor mij. Maar de afgelopen maanden heb ik zoveel vlaggen gezien dat ik daar niet om treur. Het begon al met het groen-wit-oranje in Ierland en in delen van Noord-Ierland. Later de Union Jack en de Noord-Ierse vlag in Noord Ierland. Hier in Schotland hebben ze zelfs twee vlaggen: de Saltire en de Lion Rampant. De Saltire, de blauwe kruisvlag, wappert hier het meest, maar de Lion Rampant, de gele vlag met de rode rechtopstaande leeuw die Schotse koningen gebruikten, zie je ook veel. Het is die gele vlag die ik 35 jaar geleden hier in Schotland, zelf heb gekocht. Echt wol en ik had hem hangen aan de muur in mijn studentenkamer in Zwollywood, maar ik dwaal af.
Ieren, protestantse Noord-Ieren en Schotten zijn echt trots op hun vlaggen. Nationalisme is hier echt nog wel een dingetje. Als verlichte Europeaan en wereldburger is het belang dat men hier hecht aan de vlag, voor mij soms moeilijk invoelbaar. Ik raak niet in extase door ons eigen rood, wit, blauw.
Maar vlaggen zijn hier niet alleen onschuldig. Het is de manier bij uitstek om je eigen identiteit te tonen. En dat is niet erg, maar ze worden ook gebruikt als manier om anderen uit te sluiten. Bijzonder is ook het gebruik in Noord-Ierland van Palestijnse en Israëlische vlaggen en hier in Schotland van de Catalaanse vlag. Buitenlandse vlaggen worden gebruikt als manier om verbondenheid te tonen, maar vooral als identificatiebron. De Palestijnse vlag staat voor de onderdrukking van de katholieken in Noord-Ierland. In reactie daarop gebruiken protestantse unionisten de Israëlische vlag om te laten zien dat zij de baas zijn. En in Schotland wordt tijdens een onafhankelijkheidsmars massaal gezwaaid met de Catalaanse vlag als symbool voor een onafhankelijk Schotland.
Vooral het vlagvertoon in protestantse wijken in Noord-Ierland heeft een ronduit onplezierige territoriale uitstraling. Dit is wij-zij denken in optima forma. Union Jacks en Noord-Ierse vlaggen, paramilitaire vlaggen die de openbare ruimte overnemen. Elke lantaarnpaal in gebruik als vlaggenmast. Hele straten zijn er mee vergeven. Superioriteitsdenken. Zoiets van: ‘Dit is ons territorium. Jammer als je hier als katholieke Ier woont, maar hier zijn wij de baas en hier heb jij niks te vertellen’. Alleen in je eigen met vlaggen omheinde wijk, voelen deze protestanten zich echt veilig en weten ze zich omringd door gelijkgestemden. Niemand die vragen stelt of zich er tegen verzet. Groepsdruk. Die vlaggen bepalen, nee vergiftigen het straatbeeld, zeker in de maanden juni, juli en augustus en bevorderen niet alleen het wij-zij denken, maar ook het eigen isolement. In bepaalde katholieke wijken in Noord Ierland wordt er op soortgelijke agressieve wijze gevlagd. Toch is dat een stuk minder massaal dan het gebruik van vooral de Union Jack. Maar naast een uitdrukking van teritoriumdrang laten al die vlaggen voor mij ook de eronder liggende onzekerheid zien en het gevoel belegerd te zijn. Door hard te schreeuwen en met je vlag te zwaaien en de baas te willen zijn, verberg je je eigen angsten. Het gevoel te worden omringd door vijanden wordt een self-fulfilling prophecy.
Hier in Schotland is de vlag veel minder nadrukkelijk aanwezig in het straatbeeld. Je ziet hem wel op officiële gebouwen of meer folkloristisch, maar hij beheerst niet de openbare ruimte. Tenzij je bij een demonstratie voor onafhankelijkheid bent of bij een sportwedstrijd, maar dat is toch een wat functioneler gebruik van de vlag. En is het meer een uitdrukking van identiteit zonder negatieve bijsmaak.
Dus vandaag geen vlaggen voor mij. Ik reis op mijn verjaardag verder richting Aberdeen en omgeving om daarna weer wat zuidelijker af te dalen: Perth en Pitlochry.
Al mijn Feestboekvrienden wil ik vanuit Schotland bedanken voor al hun goede wensen en bovenal dat ze vandaag even aan me denken. Daar zou ik dan toch de vlag voor uit willen steken ….