DERRY/LONDONDERRY – Vorig jaar was ze nog burgemeester en raadslid in Londonderrry, maar dit jaar is Hilary McClintock burgemeester af en alleen nog raadslid voor de Democratic Unionist Party (DUP). Met zeven raadsleden is de DUP de derde partij in de gemeenteraad, na Sinn Fein en de SDLP. Alle DUP-raadsleden wonen in de Waterside aan de oostkant van de stad of op het platteland.
Door John Spijkerman
Hilary McClintock werd geboren in 1956 en woonde als opgroeiend meisje in het stadscentrum waar toen nog veel protestanten woonden. In de twee decennia na The Troubles verlieten duizenden protestanten het stadscentrum en gingen wonen in de Waterside aan de andere kant van de rivier Foyle. ,,Na 1968 begon de exodus van protestanten. Sommigen kregen elders een mooier huis, maar duizenden vertrokken omdat ze zich niet veilig voelden in hun woningen in het stadscentrum. We noemen het de exodus. Ja, het was ethnic cleansing, maar dat verhaal wordt bijna nooit verteld.” Het vertrek van de protestanten vergrootte volgens McClintock de polarisatie in de stad.
Zelf woonde ze vroeger ook in het stadscentrum. ,,Ik groeide op in een tijd dat je zenuwachtig was als je met je schooluniform aan naar de stad ging of bij een bushalte stond. Je kon een doelwit kon zijn omdat je uit de protestantse gemeenschap kwam. Toen ik een jaar of 15 was, had ik een zaterdagbaantje in een coffeeshop op The Strand Road. Elke keer als er bomalarm was, gingen we naar buiten. Het was een tijd van angst. Het was onderdeel van ons alledaagse leven om in de straten soldaten te zien met geweren. Tijdens de hongerstakingen [van de IRA-gevangen in de jaren tachtig] was de angst was voelbaar. Ik herinner me dat het stadhuis – the Guildhall – werd opgeblazen. Sommigen die dat gedaan hebben, zijn nu raadslid en MP’s. ’’
Neutraal
De gemeenteraad van Derry en Strabane telt veertig raadsleden. ,,We werken over het algemeen goed samen omdat het om lokaal bestuur gaat.” Vorig jaar was McClintock burgemeester. ,,Dan moet je partijpolitiek opzij leggen en een neutrale hoed opzetten,” vindt ze. Ze verschilt daarin van mening met de huidige Sinn Fein burgemeester Malíosa McHugh. Volgens McClintock komt het partijdige optreden van de huidige burgemeester de goede verhoudingen tussen unionisten en nationalisten in de stad niet ten goede. ,,De burgemeester komt zeer zelden in unionistische kringen. Elke gebeurtenis waar hij naartoe gaat, spreekt hij in het Iers en niemand in de kamer verstaat hem. De burgemeester heeft z’n beslissende stem gebruikt om ervoor te zorgen dat de gemeenteraad niet vertegenwoordigd is op de tuinfeesten in Buckingham Palace terwijl unionisten dat heel belangrijk vinden. En hij heeft met ambtsketen om een bezoek gebracht aan de dissidente republikein Tony Taylor in de gevangenis. ‘When the chain of office is on, you’re absolutely neutral’,’’ betoogt McClintock.
In Westminster is de DUP de partij die Theresa May in het zadel houdt en daarvoor extra geld voor Noord-Ierland heeft gekregen, maar in Derry/Londonderry zijn de unionisten altijd een minderheid en dat heeft ook nadelen. ,,In de gemeenteraad praten we oeverloos over moties die niets te maken hebben met lokale politiek. We hebben het over het Israel-Gaza conflict en laatst een motie over Donald Trump. Dat die moties moeten worden aangenomen, is het gevolg van een sterke nationalistische agenda.’’
Fountain
In het stadscentrum van Derry/Londonderry is nog éen kleine wijk, die doorgaat als protestants: The Fountain. De wijk is met hoge muren afgeschermd van de nabijgelegen nationalistisch-katholieke Bogside. ‘Peace walls’ worden die muren genoemd, maar eigenlijk zijn het veiligheidsmuren. Er bestaan plannen om plannen om de muren te verwijderen rond 2023. McClintock vindt het niet realistisch om daar een tijdslimiet aan te hangen. ,,De mensen in The Fountain voelen zich vaak belegerd. Ook met de muren op hun plaats, zijn er flessen, stenen, petroleumbommen over de muur gegooid. Dat is minder geworden omdat er nu verschillende groepen zijn aan de verschillende kanten die samenwerken. Onlangs was er een hoop gedoe bij de bewoners toen gesuggereerd een muur weg te halen. ,,Het vertrouwen is er niet. Mensen zijn bang voor hun huizen. Ze voelen zich nog niet veilig. Je zou graag willen dat het uiteindelijk zou gebeuren, maar we zijn er nog niet.’’
Vredesprogramma’s
Na the Troubles is er hard gewerkt aan meer begrip en samenwerking tussen de protestantse en katholieke gemeenschappen in de stad. ,,We have come a long way’’, schetst McClintock de moeilijke weg die is afgelegd. Zelf komt ze in elk deel van de stad, maar ze kent ook mensen voor wie bepaalde delen van de stad nog steeds no-go areas zijn. De Europese Unie heeft veel geld gestoken in ‘cross-community programmes’ in de stad. Er zijn programma’s waarbij verschillende wijkcentra in de stad betrokken zijn. ,,Een van de dingen waar er succes geweest is een project voor vrouwen van middelbare en wat oudere leeftijd. Het waren vrouwen uit de katholieke en protestantse gemeenschappen die vroeger samenwerkten in de overhemdenfabrieken en vlak’’bij elkaar woonden. Ze hebben nu een ruimte gekregen om bij elkaar te komen.’’
Ook zijn er programma’s voor leerlingen van de meestal gesegregeerde scholen in de stad. ,,Jongeren komen bij elkaar om programma’s te doen, maar daarna gaan ze terug naar hun eigen gemeenschap en stopt het contact. Het geeft mensen de mogelijkheid om met iemand van de andere gemeenschap te spreken, waar ze die mogelijkheden nooit eerder hebben gehad. Er zijn sommige goede dingen uit voortgekomen. Er zijn gebouwen neergezet en er is een Peace Bridge gebouwd. Maar, soms vraag je je weleens af wat de effecten zijn van al die programma’s op de langere termijn zijn.’’
Ook de komende vijf of zes jaar kan Derry/Londonderry nog gebruikmaken van de Europese vredesgelden. ,,Maar het geld moet zo besteed worden dat het een blijvende invloed heeft en het verschil maakt.’’
De Peace Bridge, die Waterside verbindt met het stadscentrum, is volgens McClintock het beste wat de stad ooit is overkomen. De brug is gefinancierd met geld van de Europese Unie en wordt door inwoners van beide kanten gebruikt als wandel- en fietsbrug. ,,Veel mensen uit de Cityside waren nog nooit in de Waterside geweest behalve om naar het ziekenhuis te gaan. Protestanten uit de Waterside gingen naar Coleraine, Limavida om te winkelen in plaats van in het stadscentrum. Dat is allemaal een stuk verbeterd. ,,The Peace Bridge is physical but it is also in the mindset of people that we are a connected city.
Toch ziet McClintock nog genoeg mensen die het verleden bewust in leven houden en jongeren ‘indoctrineren’. ,,Dat gebeurt veel in de nationalistische gemeenschappen. Jongeren die met namaak geweren rondlopen tijdens demonstraties of met borden van hongerstakers. Allemaal uit de tijd van The Troubles, een tijd die ze zelf nooit hebben meegemaakt.’’ Volgens McClintock is het tijd om ook vooruit te kijken en niet te blijven steken in het verleden door ‘elke dode uit het verleden’ te willen onderzoeken. ,,We maken de wond steeds open. Er moet een moment komen waarop we het verleden ook het verleden laten zijn. ‘’
Brexit en harde grens
Wat betreft Brexit huldigt de DUP het standpunt dat Noord-Ierland onderdeel is van het Verenigd Koninkrijk (VK) en dat de uitslag van het referendum ober Brexit geëerbiedigd moet worden. ,,Alhoewel een meerderheid van de bevolking in Noord-Ierland en ook in Londonderry voor Remain heeft gestemd, willen we geen aparte overeenkomst voor Noord-Ierland omdat we een integraal onderdeel zijn van het VK. We moeten doen wat het VK als geheel besluit. Aparte clausules zijn een manier om onze Britse identiteit te ondermijnen.’’
McClintock ziet het allemaal niet zo somber in. ,,We gaan onze handelspartners in Europa niet verliezen, het is van twee kanten. En dat gaat gewoon door. Ook na Brexit willen de Europeanen hun spullen hier nog steeds verkopen. We handelen met Amerika en China. Er zijn zoveel mogelijkheden.’’
Toch beginnen sommige lokale bedrijven een kantoor aan de andere kant van de grens. ,,So that they have a foot in both camps.’’ De discussie over een harde grens met douanekantoren en wachtrijen aan de Iers-Noord-Ierse grens noemt McClintock een voorbeeld van propaganda en de angst-factor. ,,Er wordt steeds gezegd dat een harde grens een schending is van het Goede Vrijdagakkoord en dat we teruggaan naar de tijd van het terrorisme. That’s utter, utter utter madness. We have moved on so far from that.’’ Volgens McClintock wordt de Fear-factor bewust gebruikt. ,,We zouden er niet uit kunnen komen. Maar de Ierse regering en de Noord-Ierse regering hebben elkaar nodig. De grootste handelspartner van Ierland is het VK. Er is een onderstroom in Ierland die ook zegt dat zij uit de EU moeten stappen. Propaganda is the fear factor.’’
McClintock is ervan overtuigd dat er in de Brexit-onderhandelingen een manier wordt gevonden zonder harde grens. ,,Tijdens The Troubles hadden we ook geen harde grens, dus waarom zouden we er nu een moeten hebben. We leven in de moderne tijd. Er zijn andere manieren dan grenscontroles. Denk aan kentekenherkenning, belastingen betalen via ondernemingen.’’
Verenigd Ierland
Hilary McClintock acht het zeer onwaarschijnlijk dat er ooit een verenigd Ierland zal komen. ,,’It’s pie in the sky.’ Het is verder weg dan ooit tevoren. Veel mensen binnen de nationalistische gemeenschap willen ook geen verenigd Ierland. Het is vooral Sinn Fein dat hier op hamert. De Ierse regering heeft niet de wil om de ‘six counties’ over te nemen. Voor ons zou het financieel gezien een ramp zijn, omdat de Britse regering zoveel geld investeert in dit land. Er zou een referendum over gehouden kunnen worden, maar het is niet iets dat ik tijdens mijn leven zie gebeuren.’’