GREENCASTLE/THE SPERRINS – De komst van een goudmijn en een goudverwerkingsfabriek bij Greencastle in natuurgebied The Sperrins in Noord-Ierland, verwoest het landschap en vergiftigt de mensen die er wonen. Dat vindt een groot deel van de inwonersvan Greencastle. Inwoners hebben zich verenigd in verschillende actiegroepen en strijden tegen de plannen van het Canadese bedrijf Dalradian. Actievoerders van het Greencastle People’s Office (GPO) bivakkeren al vijf maanden in een caravan op het terrein waar de mijn moet komen. Sommigen willen letterlijk doorgaan tot het bittere einde. ,,We hebben ons leven hieraan gewijd. Als die mijn er toch komt, zijn wij dood’’, zegt actievoerder Cadhal vastberaden.
door John Spijkerman
In november 2017 heeft Dalradian bij de Noord-Ierse overheid een vergunningsaanvraag ingediend voor een goudmijn en een fabriek in de buurt van Greencastle. Aan elke mast of lantaarnpaal in Greencastle hangen borden en plakkaten. ‘RIP Dalradian’, ‘We don’t want cyanide for a neighbour’, ‘No mine here’. Mensen hier hebben hun buik vol van het Canadese bedrijf Daradian en van de goudkoorts die het bedrijf hier gebracht heeft. Een ding is duidelijk. Veel mensen willen geen goudmijn en fabriek waar ook nog cyanide gebruikt wordt. Ze zijn bang voor de gezondheid van hun kinderen en voor de toekomst van woonomgeving.
Op een zandpad, vlakbij de plek waar de goudmijn en de fabriek moeten komen staat een bord met daarop een doodshoofd en de tekst ’Dalradian No go Area’. In de brandende zon bezoek ik het hoofdkwartier van de actiegroep Greencastle People’s Office’.‘You’re now entering Goldfree Greencastle’, staat er bij de caravan. Een verwijzing naar The Troubles en de bekende muurschildering in Derry met de tekst ‘You’re now entering Free Derry’.
Bij de caravan zijn vanmiddag zo’n tien actievoerders, inwoners uit het dorp. Al meer dan 150 dagen staat hier een caravan. Via Facebook onderhouden ze contact met hun achterban en met de buitenwereld. De caravan wordt dag en nacht bemand. Het terrein wordt in de gaten gehouden om te voorkomen dat Dalradian voorbereidende werkzaamheden kan verrichten. Vorig jaar oktober heeft de actiegroep voorkomen dat er geboord zou gaan worden. In allerijl werden via de mobiele veertig dorpsbewoners opgeroepen naar het terrein te komen om dit tegen te houden. Een rode vlag wappert op de plek waar deze eerste veldslag plaatsvond. De verwachting is dat er nog meer veldslagen zullen plaatsvinden.
GPO
De groep noemt het terrein waar de caravan staat, GPO. Het is een verwijzing naar de Ierse geschiedenis. Iedere Ier weet dat de paasopstand in 1916 geleid werd vanuit de General Post Office (GPO) in Dublin. Dat was het begin van de latere Ierseonafhankelijkheid. De actievoerders in Greencastle willen van hun GPO een voorbeeld maken voor de rest van Ierland en ook elders in Ierland mijnbouwplannen voorkomen.
Alhoewel het er gezellig uitziet bij de caravan en iedereen vrolijk met elkaar keuvelt, is het de actiegroep bittere ernst. Ik krijg alleen hun voornamen te horen: Martin, Jenny, Sean, Barney en Cadhal. Er zijn al wat intimidatiepraktijken geweest en iedereen is op zijn hoede. De harde kern van actievoerders bestaat uit zo’n dertig man. Bij toerbeurt bemannen zij de caravan. ,,Als het nodig is, krijgen we zo honderd mensen bij elkaar’’, zegt Martin, die anderhalve kilometer verderop een boerenbedrijf heeft.
Bijzonder dorp
Greencastle is een bijzonder dorp. Het ligt wat dieper in The Sperrin Mountains – an area of outstanding beauty – en is daardoor minder makkelijk bereikbaar. Mensen wonen hier al vele generaties. Iedereen kent elkaar. ,,Dit gebied is voor 97 procent katholiek, nationalistisch en Republikeins’’, vertelt Martin. In de tijd van The Troubles durfde de politie er niet over de weg naartoe te rijden. Daarom werden helicopters gebruikt als ze in Greencastle moesten zijn. Volgens de actievoerders kent het dorp een sterkte gemeenschapszin. Die is sterker geworden door de strijd tegen Dalradian. ,,Het maakt de gemeenschap sterker’’, is de overtuiging van Martin. ,,De gemeenschap is niet verdeeld. De mensen die hier betrokken zijn bij Dalradian hebben zichzelf verwijderd van de gemeenschap. De inwoners die voor Dalradian werken of aandelen hebben, beschouwt de gemeenschap als melaats. Wat zij willen is niet goed voor het welzijn van de gemeenschap.’’ Van de 1200 inwoners in Greencastle steunt zo’n 70 tot 75 procent de strijd tegen Dalradian, is de inschatting van de actievoerders. ,,Zo’n 15 procent weet niet of het goed of slecht is en zo’n 10 procent behoort tot de harde kern die Dalradian steunt’’, vertelt Martin. ,,Als je de gezondheid en het welzijn van mensen en hun kinderen in gevaar brengt, dan zullen mensen altijd in verzet komen. We gaan net zolang door als nodig is. En als ze de caravan weghalen, komt er een nieuwe caravan.’’
Hechte gemeenschap
,,Ze begrijpen niet dat dit een hechte gemeenschap is’’, stelt Martin. ,,Dalradian ontkent dat er een gemeenschap is. Ze zeggen dat we verdeeld zijn. Ze zeggen dat mensen jaloers zijn omdat ze geen geld hebben gekregen. Met geschiedenis, cultuur en familiebanden houdt het bedrijf geen rekening. Het gaat ons niet om het geld. Waar moeten we naartoe? Dit is het huis van onze voorouders, die het land in goede en slechte tijden hebben bewerkt en en gezorgd hebben voor hun gezinnen. Vergelijk het met de situatie als iemand in je huis inbreekt en je vrouw en kinderen wat wil aandoen. Dat is het wat dit bedrijf ons wil aandoen. Ze breken in bij deze gemeenschap en proberen de ouderen en de kinderen schade te berokkenen. Als ze komen gaan we vechten. Tot het einde. Mensen die in dit soort gemeenschappen wonen zijn sterk. Een man zei tegen me ‘Ik kan beter 15 jaar de gevangenis in dan dat mijn kinderen hier 25 jaar lang mee moeten leven’.’’
,,Het heeft de gemeenschap sterkere gemaakt’’, weet Jenny. ,,Mensen zijn weer bij elkaar gekomen.’’
,,Google op goldmining. Dan vind je niks positief’’, zegt Sean. ,,Vooral als het om het milieu gaat. Dit is maar een van de mijnen die ze willen beginnen . Dalradian heeft zeven van die gebieden aangewezen’’ ,,Als het hier komt, verandert alles’’. zegt Jenny. ,,De huizenprijzen gaan naar beneden. Het land wordt minder waard. Het kan ertoe leiden dat we alles kwijtraken.’’
Het is vooral de toekomst voor hun kinderen die de actievoerders motiveert. De beoogde goudmijn en de fabriek liggen op een mijl afstand van de basisschool en het sportpark. ,,De jongeren zijn buiten en hebben er meer last van als ze die lucht inademen met sporten.’’ Voor Cadhal is het besef dat ouders straks misschien achter de doodskist van hun kinderen aanlopen, de trigger geweest om actie te voeren. Hij zegt bereid te zijn als martelaar te sterven om dit tegen te houden ,,Ik zal trots zijn als ik daar doodga. Dat mijn kleinkinderen over veertig jaar zeggen. Ik ben blij dat mijn grootvader gestorven is om dit tegen te houden.’’ ,,Het zit niet in onze natuur om ons hier bij neer te leggen’’, zegt Jenny. ,,We vechten hier al veel langer. Als een klein goudmijntje denkt dat het wil vechten. Zeg ik ‘Kom maar op’. Sean is optimistisch over een goede afloop. ,,Ik ben positief. Ik denk dat we het gaan tegenhouden.’’
Mass Rock
De mensen in Greencastle hebben nog echt een band met het land. Het gebied heeft een historische en culturele betekenis voor de lokale bevolking. Martin geeft me een rondleiding door het heuvelachtige heideterrein. Hij wijst op een platte steen op de grond en zegt. ,,Dit is een ‘mass rock’. In de tijd van Oliver Cromwell, rond 1650, hielden katholieken hier de mis. Dat was toen niet toegestaan. Het terrein ligt in een kom. Vanaf de hoger gelegen heuvels werd in de gaten gehouden of er geen soldatenaankwamen.’’ Naast de platte steen staat een kruis en aan de andere kant een groot Maria-beeld dat er vorig jaar in mei door iemand is neergezet. Martin zegt geen idee te hebben hoe dat gebeurd is. ,,Het beeld moet meer dan 1000 kilo wegen. Het was zo mooi beschilderd.’’ Het beeld werd door onbekenden met graffiti bewerkt. ,,Ze hebben er ‘hoer’ opgeschreven. De gemeenschap heeft het beeld daarna wit geschilderd.’’ De prachtige omgeving waar we op uitkijken wordt in de plannen van Dalradian gebruikt om een deel van het mijnafval op te slaan.
Intimidatie
De afgelopen jaren heeft Dalradian geprobeerd steun proberen te krijgen voor de goudmijn bij de bevolking. Zogenaamde ‘liason officers’ kwamen met de inwoners praten. Er werd een vragenlijst verspreid. ‘Willen jullie meer banen in de regio’? ‘Moet er meer geïnvesteerd worden’? ,,Daarbij is nooit gezegd dat er ook een fabriek zou komen. Op minder dan een mijl van de basisschool. Een bedrijf dat zo liegt, kun je niet vertrouwen. Wat voor leugens gaan ze nog meer vertellen’’, zegt Sean. ,,Ze verspreiden geruchten over ons’’, stelt Martin. ,,De caravan zou gebruikt worden door dissidente republikeinen. Maar dit zijn moeders, vaders, grootouders en kinderen. En ze hebben lokale sheriffs die ze gebruiken om de lokale gemeenschap te intimideren.’’
De actievoerders plaatsen grote twijfels bij de werkgelegenheid die het project zou moeten opleveren en de investeringen. ,,Als je kijkt naar mijnen elders in de wereld, is dat niet zo. De lokale bevolking profiteert er niet van’’, weet Sean.
Smerig hoekje
,,De verwerkingsfabriek die ze willen bouwen, is de enige in zijn soort in West Europa die cyanide gebruikt’’, zegt Martin. ,,Wij worden het enige smerige hoekje van Europa’. En dat terwijl het Europees Parlement wil dat er wetgeving komt waarin het gebruik van cyanide wordt verboden in de mijnbouw.’’ Martin vertelt dat Dalradian zegt dat er op deze plek voor 1 miljard in Canadeze dollars aan goud in de grond zit. ,,En dit is slechts een plek. Dalradian heeft hier in dit gebied zeven van dit soort plekken aangewezen.
,,Volgens de vergunningsaanvraag willen ze twee ton cyanide per dag gebruiken’’, weet Martin. Het bedrijf zegt dat het handelt volgens de geldende richtlijnen en dat de cyanideniveaus liggen onder wat is toegestaan, maar Martin denkt ook aan later. ,,Misschien hebben we er 15 of 20 jaar geen last van, maar daarna? Het wordt opgeslagen maar na verloop van tijd sijpelt het door in het rivierwater, in het grondwater.’’ Hij is ook bang voor ‘besmet afval’, dat deels ondergronds, maar deels ook bovengronds wordt opgeslagen. ,,The Sperrins is een van de hoogste bergkammen in het noorden van Ierland. Als je de rotsen gaat verpulveren, komen er allerlei materialen vrij – zoals lood, arsenicum, cadmium en uranium die via verspreid kunnen worden via de wind en het water. En als er iets fout gaat met het cyanide dan heeft het gebied tot en met het Foyle bassin bij Derry daar last van.’’ Hij wijst op de gevolgen van het excessieve watergebruik bij de goudwinning. ,,Ze gebruiken 22.000 liter water per uur, 24 uur per dag, 365 dagen per jaar. Volgens hun informatie zal het waterniveau in de lokale rivieren pas 84 jaar nadat de goudwinning is gestopt, weer zijn oude niveau bereiken.’’
Explosieven
En dan is er nog het probleem van de explosieven die nodig zijn om de mijn te laten draaien. ,,Het is de bedoeling dat er twee keer per dag explosieven tot ontploffing worden gebracht.’’ Met al die explosies die nodig zijn om de mijn te kunnen runnen, heb je een opslag nodig voor al die explosieven, merkt een van de actievoerders op. Dat betekent ook de voortdurende aanwezigheid van politie in dit gebied. Het goud dat op locatie wordt gesmolten, moet immers ook worden bewaakt en vervoerd. En aan politie en veiligheidsdiensten hebben ze in dit nationalistische en republikeinse gebied geen enkele behoefte.
Een ander punt van ergernis bij de nationalistisch-republikeinse actievoerders is dat de Britse Kroon profiteert als er hier straks goud gewonnen wordt. ,,De Crown Estate bezit alles wat er in de grond zit. Als je edelmetalen gaat delven moet je de Crown Estate, de koningin van Engeland, een royalty geven van 4 procent.’’
Vanuit de politiek krijgen de actievoerders nog niet heel veel bijval. Ook niet van het republikeinse Sinn Fein. De beloofde werkgelegenheid voor Tyrone weegt zwaarder. ,,Sommige politieke partijen zien ons als een gemeenschap die opgeofferd moet worden voor de goudmijn. Ze hebben de wil dit door te drukken.’’ Martin heeft geen goed woord over voor Sinn Fein. ,,Een katholieke nationalistische organisatie zou de gemeenschap moeten steunen.’’
Voorlopig wordt de strijd vooral juridisch gevoerd. Er lopen verschillenden gerechtelijke procedures. Uiteindelijk is het aan de minister om een beslissing te nemen over de vergunningsaanvraag.