Ik ben in Holyrood, nee niet in Hollywood, maar in het hartje van parlementair Schotland. In Holyrood in Edinburgh dus, een prachtige stad.In Holyrood zetelt het Schotse parlement. In 2004 werd het parlementsgebouw geopend.
Vandaag heb ik de first minister Nicola Sturgeon zelf in actie gezien tijdens het vragenuurtje. Bijzonder was dat de overgrote meerderheid van de parlementariërs aanwezig was en het voltallige kabinet.
Buiten bij het Schots parlementsgebouw hangen de vlaggen van het Verenigd Koninkrijk, Schotland en de Europese Unie nog gebroederlijk naast elkaar – wat slapjes, want er staat bijna geen wind – maar in ieder geval nog tot 29 maart 2019.
Je moet wat moeite doen om toegang te krijgen tot het parlementsgebouw, waar het ‘devolved’ Schotse parlement vergadert. Over een groot aantal zaken mogen de Schotten sinds 1999 zelf beslissen, maar een aantal belangrijke zaken is voorbehouden aan de regering van het Verenigd Koninkrijk in Westminster. Om toegang tot het parlement te krijgen, moet ik de inhoud van m’n broekzakken legen in een bak. Daarin moet ik ook m’n riem leggen en fototas Net alsof ik op een vliegveld ben. Maar na al die controles ben ik dan gewoon binnen.
Binnen hangt een staatsieportret van Queen Elizabeth. Zij is natuurlijk staatshoofd voor heel het Verenigd Koninkrijk, waaronder Schotland. Het portret is gemaakt in opdracht van het Schots parlement ter gelegenheid van zijn 10-jarig bestaan. Elizabeth kijkt opzij.
De plenaire zaal, waar politiek Schotland vergadert, doet me denken aan het Cultuurhuis in Doorn, of aan een moderne kerk. Er is hier veel hout gebruikt voor de afwerking. Het lijkt qua vorm ook wel een beetje op een schip: ‘het schip van staat’. De tafels en stoelen van de afgevaardigden zijn geplaatst in een derde cirkel. Tafels en stoelen lijken op lessenaars zoals vroeger gebruikt op de lagere school. De inktpot is vervangen door de interruptiemicrofoon. De vergaderzaal een klaslokaal. De toeschouwers kijken van bovenaf op de ruggen van de parlementariërs. Maar de camera’s kijken recht in het gezicht van de politici en dat is belangrijker. Alleen de voorzitter en de griffiers kijken het publiek op de tribune aan. Een digitale klok telt de tijd op en een batterij aan camera’s registreert wat hier gebeurt. In de vergaderzaal is de Schotse vlag niet aanwezig. Te veel Schots nationalisme is te omstreden waarschijnlijk…
Ik heb geluk omdat het vandaag ‘first minister question time’ is. Gekleed in een stemmig grijs mantelpakje, op zwarte schoenen met naaldhakken, komt de koningin, Nicola Sturgeon, even voor 12 uur naar binnen, geflankeerd door wat persoonlijke assistenten of beveiligers. De publieke tribune is goed gevuld. Voor me zit onder andere een schoolklas die een dagje het parlement bezoekt. Ik zie ook een aantal beveiligers, maar ook twee politieagenten die het publiek goed in de gaten houden. De democratie moet hier goed worden bewaakt. Foto’s maken is ten strengste verboden, zo ver gaat de openheid dus ook weer niet.
Precies in het midden van de vergaderzaal, zit het kabinet: de kabinetssecreatrissen (ministers), met daarachter de ministers (staatssecretarissen). Ik herken Maree Todd, de minister die ik heb gesproken op de landbouwshow in Muir of Ord. Precies in het midden op de eerste rij, zit Nicola Sturgeon, zoals het een koningin betaamt.
Sturgeon krijgt vooral veel actualiteitsvragen van parlementariërs die zich vooral even willen laten zien. Geen Brexit helaas, maar wel vragen over onder meer de scholieren-app Yammer, onder auspiciën van de Schotse regering, waarop ‘a pornographic image’ te zien is geweest, een vraag over de geestelijke gezondheid onder jongeren en een vraag waarom in Schotland maar 40 procent van de drugsverslaafden wordt behandeld, terwijl dat percentage elders toch veel hoger ligt. Vakkundig, haar bril op en af, in rap tempo en gesticulerend met haar rechterhand met drie armbanden beantwoordt Sturgeon gedecideerd de vragen. Zij is hier de primus inter pares.
Alhoewel de conservatieve partijleider Ruth Davidson haar nog wel even probeert uit te dagen. Aanleiding is de moord op de 16-jarige Michelle Stewart. Haar moordenaar en ex-vriend John Wilson, die haar doodstak werd eerst tot 16 daarna tot 12 jaar veroordeeld in 2009. Na 9 jaar dreigt hij al vrij te komen. De familie kan dat niet accepteren en wil dat er veranderingen komen in het systeem van vervroegde vrijlating en eist een gebiedsverbod. Zij willen dat de rechten van slachtoffers worden erkend. En ook de familie is een slachtoffer. Bijzonder is dat de familie zelf ook aanwezig is en een rij voor me zit. Ik kan ze aanraken. Strakke gezichten en een moeder die in een notitieblokje noteert wat er wordt gezegd. ‘Criminals have more rights than the victims’, zegt Davidson.,,En dat terwijl het slachtoffer centraal moet staan in ons rechtsysteem.” Sturgeon toont empathie en antwoordt dat de kwestie de volle aandacht van de regering heeft.
Als de digitale klok precies 12.44.27 aangeeft, is het vragenronde afgelopen en verlaat de first minister het kamergebouw, gevolgd door meer dan de helft van de afgevaardigden en bijna het volledige kabinet. Op weg naar een stevige Schotse lunch waarschijnlijk….