PORTHMADOG – Rond een gammel campingtafeltje in High Street ‘behangen’ met de vlag van Wales staan enkele actievoerders voor een ‘People’s Vote’. Op het tafeltje liggen campagnematerialen. Het winkelend publiek kan een handtekening zetten voor een ‘People’s Vote’ of het gesprek aangaan en stickertjes plakken op de Brexitometer. Porthmadog ligt in het graafschap Gwynedd. Ruim 58 procent stemde daar voor het blijven in de Europese Unie. Daarmee week Gwynedd af van Wales als geheel. In totaal stemde 52,5 procent hier voor ‘Leave’. Het is de eerste keer dat voorstanders van een ‘People’s Vote’ op deze manier in Gwynedd campagne voeren.
Door John Spijkerman
Ik ben in Porthmadog door Steve Boyd, een actievoerder die ik ontmoette op het plein bij het Echo conferentiecentrum in Liverpool waar de Labourconferentie werd gehouden. Steve komt uit Wales en wil een ‘People’s Vote’ over de Brexitdeal. Als ik een paar dagen later in Wales ben, neem ik via de email contact met hem op. Steve laat me weten dat er zaterdag campagne wordt gevoerd in Porthmadog slechts een kleine twintig kilometer van de plek waar ik verblijf. Daarom rijd ik er zaterdagmorgen naartoe. Het is ook een mooie gelegenheid om wat mensen uit het anti-Brexitkamp in Noord Wales te ontmoeten en voor een hernieuwde kennismaking met Steve.
Hoe komt het dat het beeld in Gwynedd afwijkt van het landelijke beeld in Wales, vraag ik aan actievoerder Martin. Hij ziet verschillende oorzaken. ,,Gwynedd is meer landelijk en de boeren hier worden benadeeld door Brexit. Dat speelt mee. Bovendien spreken veel inwoners in Gwynedd Welsh als voertaal. En de nationalistische partij Plaid Cymru is erg pro-EU.’’ Bij de ‘campagnekraam’ kunnen mensen zaterdag een handtekening zetten als ze ook vinden dat er een People’s Vote gehouden moet worden. Martin hoopt dat er de komende weken meer campagne gevoerd gaat worden in verschillende plaatsen.
Volgens Martin is aantoonbaar dat mensen van mening zijn veranderd. ,,Er is veel onrust onder boeren die ‘Leave’ hebben gestemd en nu doorkrijgen dat dit niet goed voor ze uitpakt. Wij zijn hier vooral om mensen bewust te maken. Ik ben een beetje gealarmeerd door mensen die ‘Leave’ hebben gekozen en daar nu aan vast willen houden. Ze zien het als een soort voetbalwedstrijd en houden door dik en dun vast aan hun team. Ik heb ook in 2016 campagne gevoerd. Mensen namen toen veel makkelijker pamfletten en folders aan. Nu ziet men Brexit als iets giftigs. Ze willen zich er niet mee bezighouden. Anderen willen dat we de uitslag accepteren en verder gaan. Ik zie ook veel ongerustheid dat we Europa verlaten zonder een overeenkomst en dat we dan handelen drijven volgens de voorwaarden van de Wereld Handels Organisatie, de WTO.’’
Aan een hekwerk hangt een bord: een zogenaamde Brexitometer. Daarmee willen de actievoerders de temperatuur in de samenleving over Brexit meten. Mensen die meedoen, kunnen een stickertje plakken bij vijf stellingen: 1. Brexit is goed voor de economie/handel/banen; 2. Brexit zal het aanzien van het VK in de wereld verbeteren; 3. De regering van het VK is goed aan het onderhandelen over Brexit; 4. Brexit is goed voor Wales en de laatste stelling 5. Er moet een ‘People’s vote’ komen over de uiteindelijke deal.
Mensen kunnen in gradaties aangeven of ze het met de stelling eens of oneens zijn. Wat opvalt is dat verreweg de meeste mensen het oneens zijn met de eerst vier stellingen. De vraag of er wel of geen ‘People’s Vote’ over de deal moet komen, leidt tot meer verdeeldheid. Toch vindt een duidelijke meerderheid dat er een tweede referendum moet worden gehouden.
Met de term ‘People’s Vote’ wordt gesuggereerd dat het volk zich moet kunnen uitspreken over het uiteindelijke onderhandelingsresultaat. Maar hoe zit het dan met dat eerste referendum, was dat geen volksuitspraak? Voorstanders van een ‘People’s Vote’ zeggen dat mensen in 2016 misleid zijn en dat er leugens verteld zijn. Daarom moeten ze een afgewogen oordeel kunnen geven over de uitkomst van de onderhandelingen. De term ‘tweede referendum’ wordt niet gebruikt. Het klinkt minder democratisch en draagt de suggestie dat je net zolang doorgaat met het organiseren van referenda totdat je de uitslag krijgt die je wilt.
,,We willen een stemming over de echte deal’’, zegt Martin. ,,We vinden het democratisch dat mensen de kans krijgen te stemmen over de echte deal in plaats van over lege beloften die nooit verwezenlijkt kunnen worden, zoals de belofte dat er 350 miljoen pond per week beschikbaar zou komen voor de NHS.’’ Tegenstanders hebben nepbankbiljetten gemaakt met daarop de beeltenis van Boris Johnson en Jacob Rees Mogg, twee prominente Tory Brexiteers. Johnson staat op een biljet van 350 miljoen Pond uitgegeven door The Bank of Brexitlies een verwijzing naar de belofte dat er na een vertrek uit Europa wekelijks 350 miljoen pond beschikbaar zou komen voor de Britse gezondheidszorg, de NHS. Het rechtse parlementslid Rees Mogg staat op een bankbiljet waarin er wordt gerekend in Guineas uitgegeven door The Imperial Bank of Brexit, een verwijzing naar zijn ouderwetse 19e eeuwse Empire imago.
Deal of Remain
Maar wat moet er dan in een ‘People’s Vote’ gevraagd worden? ,,Sommige Brexiteers willen de vraag stellen Deal of No Deal?’’, zegt Martin. ‘No Deal’ betekent voor hun dat we Europa verlaten en dat de oude afspraken niet meer gelden. Theresa May wil helemaal geen People’s vote.’’ Martin vindt dat de mensen moeten kunnen kiezen uit akkoord gaan met de Brexitovereenkomst of in de EU blijven. Hij vindt ook dat de uittreding van het Verenigd Koninkrijk met een of twee jaar moet worden opgeschoven. ,,Zodat we de kans krijgen campagne te voeren voor de People’s Vote. Er is behoefte aan meer politieke voorlichting’’, denkt hij.
,,Volgens mij is het allemaal bullshit’’, zegt een man die tegen een nieuw referendum is. ,,Ik woon hier zes mijl verderop. Ik heb er geen mening over. Al die politici kijken alleen maar wat ze er uit kunnen halen. Ik was niet eens in het land toen er in 2016 gestemd kon worden. Er is een democratische stemming geweest. ‘Get on with it’. Mensen worden dagelijks misleid. Als er straks een nieuw referendum wordt gehouden en ze zegen dat ze willen blijven, zullen de tegenstanders weer zeggen ‘we willen een nieuw referendum’. ‘Get on with it’. Dit kost ons alleen maar geld. Ik heb vroeger voor de NHS gewerkt. Er is te veel bureaucratie en veel te veel managers en te weinig personeel. Je hebt echte zusters nodig. Ik ben met pensioen. Ik kom net terug uit Egypte Ik ga binnenkort weer weg.’’
Sue woont al veertig jaar in Wales. Ze woont in Abersach, 25 kilometer van Porthmadog. Oorspronkelijk komt ze uit Essex. Zelf is ze niet een van de campaigners, maar ze wil haar steun betuigen voor de actie. ,,Ik heb een vriendin die uit de EU wil omdat het zo bureaucratisch is. Ik zeg dan altijd als je buiten de EU staat, kun je niets veranderen.’’ Ze signaleert dat in de meer geïndustrialiseerde regio’s van Wales in het Westen en Zuiden mensen meer gestemd hebben om te vertrekken. ,,De kans dat er een People’s Vote komt, wordt waarschijnlijker’’, denkt ze. ,,Het lijkt er op dat steeds meer mensen er warm voor lopen.’’ Maar de uitslag moet wel 60-40 zijn om mee te kunnen tellen, vindt ze. ,,De vorige keer was het verschil zo klein. Het had nooit mee mogen tellen. Er is niet goed over nagedacht.’’
Now or never
John voert ook campagne voor de People’s Vote. Hij woont in Bangor. ,,Ik heb het gevoel dat er steeds meer ‘senior politicians’ zijn die niet meer weten welke richting ze op moeten en nu een ‘People’s Vote’ willen. De komende weken kunnen we dit op de agenda krijgen. It’s now or never. Als ik niks doe, denk ik dat ik daar de rest van m’n leven spijt van zal hebben. Ik heb ook een persoonlijke motivatie. M’n zoon zit op de universiteit in Frankrijk. Hij wil graag in Frankrijk werken. Nu kan hij in 28 landen terecht. Vanaf 29 maart 2019 kan hij maar in één land werken. De helft van mijn familie is Frans. Ik ben Europees en Brits en ik heb het grootste deel van m’n leven in Wales gewoond. Which cricketteam do I support?’’, lacht hij.
,,Brexit is heel erg ‘Them’ en ‘Us’ geworden. ‘Them’ is Europa en ’Us’ is het Verenigd Koninkrijk. Ik wijs mensen erop dat Europa ‘Us’ is. We zijn onderdeel van Europa. Er zitten Britse rechters in het Europees Gerechtshof. Er zitten Britse politici in het Europees parlement en in de Europese Commissie. We zijn er onderdeel van. ,,But the English Channel is a very important psychological barrier.’’
Steve Boyd gaat de komende dagen naar Birmingham waar de Tories hun partijbijeenkomst organiseren. ,,Ik verwacht dat het er heel anders aan toe zal gaan dan bij Labour in Liverpool. Ik denk dat er veel mensen zullen zijn die hun boosheid zullen laten zien. Ik was vroeger kritisch over de EU. Nu ik het alternatief zie, word ik steeds fanatieker pro-EU. Natuurlijk heeft de EU z’n fouten, maar ik vertrouw Barnier en Juncker meer dan onze eigen politici.’’
Steve is ook van de partij tijdens de grote ‘People’s Vote’ mars die op 20 oktober wordt gehouden in Park Lane in Londen. Zelfs zijn twee honden hebben een sticker op hun kop zitten dat ze een ‘People’s Vote’ willen. ,,Ik reken op honderdduizenden mensen. Londen is een groot Remaingebied.’’