BIRSTALL – Op vrijdagochtend vertrek ik met de auto vanuit Epworth naar het kiesdistrict Batley and Spen in West Yorkshire, vlak onder Leeds. Het is gelukkig grotendeels droog na een dag gevuld met regen. Op de snelweg richting Leeds is het druk. Soms dreigt filevorming. Een ellipsvormige chaotische rotonde met een stuk of acht afslagen is het trieste hoogtepunt vandaag.
Het kiesdistrict Batley en Spen, oogt vrij troosteloos, is mijn eerste indruk. Lege fabrieksgebouwen en verpauperde huizen in Batley, en daklozen in de winkelstaat. En veel autoverkeer. Het gebied waar ik naartoe ga is een aaneenrijging van dorpen en wat grotere plaatsen: Birstall, Batley, Cleckheaton en Heckmondwike. Ik wil er op bezoek omdat de Labour politica Jo Cox in 2016 in dit kiesdistrict werd vermoord. Gewoon op straat voor de ingang van de bibliotheek aan Market Street.
Cox was sinds mei 2015 Labour parlementslid (MP) voor Batley and Spen. In 1974 werd zij geboren in Batley, een plaats met veel immigranten. Cox groeide dus op in haar latere kiesdistrict. In de aanloop naar het Brexit referendum in 2016, voerde de Labour politica campagne tegen Brexit. Op donderdag 16 juni 2016 zou ze om 13.00 uur spreekuur houden in de bibliotheek/sociaal cultureel centrum aan de Market Street in Birstall. Inwoners in het kiesdistrict kunnen tijdens zo’n spreekuur hun problemen en vragen voorleggen aan hun MP. Dat was ook de bedoeling op 16 juni. Toen Jo Cox net voor 1 uur bij het gebouwtje aankwam, werd ze opgewacht door Thomas Mair. Hij schoot drie keer en stak 15 keer op haar in. Volgens een ooggetuige schreeuwde de extreem-rechtse Mair ,,This is for Britain. Britain will always come first.’’ Cox overleed later in het ziekenhuis in Leeds aan haar verwondingen.
Op vrijdagmiddag loop ik in Birstall richting het dorpsplein. Ik kijk naar het standbeeld van Birstalls grootste zoon, Joseph Priesley. Hij was de ‘ontdekker’ van zuurstof en werd in 1733 hier geboren. Het standbeeld bevindt zich op ongeveer 50 meter afstand van de plek waar Cox werd aangevallen. Op dit plein, dat schuin afloopt, werd een paar dagen na de moordaanslag een herdenkingsbijeenkomst gehouden. Ik steek de weg over en loop naar de bibliotheek. Op het informatiebord bij de ingang van de bibliotheek hangt een aankondiging dat er op 12 december een ‘general election’ plaatsvindt. Het is de eerste keer dat ik in het openbaar een verwijzing zie naar de verkiezingen. Verkiezingsborden hangen hier nog niet.
Het is alweer de derde verkiezing voor een parlementszetel in Batley and Spen na de dood van Jo Cox.
In de bibliotheek word ik aangesproken door Leif Wilks een wat oudere vrijwilliger. Van hem hoor ik dat hij ten tijde van de moord op Jo Cox zelf niet in de bibliotheek was. Hij had een latere dienst, maar hoorde dat hij niet hoefde te komen, omdat er een ‘incident’ was geweest. Zelf had hij Jo Cox nog nooit ontmoet. ,,Zolang was ze ook nog geen MP.’’ Wilks vertelt dat een van de vrijwilligers van de bibliotheek Cox probeerde te helpen toen ze werd aangevallen. ,,Hij probeerde het te voorkomen. Daarbij verwondde hij zichzelf heel erg.’’ De dader kwam uit Birstal en het leek een normale man, maar het bleek een rechts extremist en fanaticus.
In de St Peter’s Church in Birstall, de parochiekerk waar Leif lekenpredikant is, werd na de moord een herdenkingsdienst gehouden. ,,De kerk was afgeladen met mensen uit alle geledingen in de samenleving. Ook moslims, sikhs en joden. Ik heb nog nooit zoveel mensen in de kerk gezien. En zoveel televisiecamera’s, verslaggevers en twee bisschoppen.’’
Monument
In de ontmoetingsruimte bij de bibliotheek is vanmiddag nog een wandelgroep aanwezig. Ze drinken nog wat na. Dit is dus de plek waar Jo Cox haar spreekuur zou houden, maar in plaats daarvan werd ze voor de ingang van het centrum afgeslacht. Wat herinnert er hier nog verder aan haar? vraag ik aan Leif Wilks. ,,Er is een Jo Cox Foundation en in Batley heb je een gebouw dat het Jo Cox House heet en dat na haar genoemd is.’’ En dan is er ook nog de Grammar School in Heckmondwike waar een Jo Cox Centre is geopend. ,,Ik denk dat de herinnering aan haar nog springlevend is’’, zegt Leif. ,,En er is een jaarlijkse herdenking in het district: een theefeest of straatfeest. Het is een sociaal gebeuren voor de regio.’’
Maar er is geen monument voor Jo Cox, ter nagedachtenis aan de gruwelijke moordpartij voor de ingang van de bibliotheek. Wel ligt er een plaque voor de jongens en mannen uit Birstall die tijdens de Eerste Wereldoorlog en de oorlogen daarna hun leven verloren. Daarbij staan kleine houten kruisjes versierd met klaproos. ‘Lest we forget’. Een week geleden was het Remembrance Day.
Farage infectie
En dan gaat het toch nog even over politiek. Leif Wilks wil in de EU blijven en heeft Remain gestemd. ,,En de pers in het VK heeft erg oneerlijk over de Europese Unie geschreven’’, vindt hij. ,,Er was veel onvrede in het land en de mensen gaven daar de Europese Unie de schuld van. Ze hadden een zondebok nodig. En toen kwam er iemand als Nigel Farrage. Wat hij deed, was als pulken aan korstjes met vieze nagels. Je hele lichaam raakt erdoor geïnfecteerd.’’ Er ontstond een verdeeldheid in het land die voordien niet had bestaan.
Voor Leif Wilks is Brexit de bepalende factor tijdens deze verkiezingen ,,Ik wil in de EU blijven. Natuurlijk zijn er ook andere dingen die spelen, zoals milieu en klimaat, maar daar hoor je de partijen niet over. Ik denk dat als we uit de EU stappen het allerlei problemen zal verergeren.’’
Tracy Brabin is de huidige Labour MP voor Batley and Spen. Na de moord op Jo Cox werd zij gekozen met meer dan 85 procent van de stemmen, En in 2017 werd ze herkozen. Nu is ze opnieuw kandidaat in Batley and Spen. ,,Ik denk niet dat ze het moeilijk gaat krijgen’’, zegt Leif Wilks. ,,Dit kiesdistrict is Labour geweest sinds Tony Blair in 1997. Ik heb nog niks van de Brexit Party hier gezien.’’
En wat gaat er straks gebeuren?
,,De verkiezingen worden interessant. Ik denk niet dat iemand een grote meerderheid gaat krijgen.’’ Leif voorziet een nieuwe patstelling. Het zou weleens kunnen uitdraaien op een ‘hung parliament’. We gaan nog veel meer onzekerheid tegemoet. Ik denk niet dat de verkiezingen iets gaan oplossen.’’