QUIGLEY’S POINT – Lough Foyle moest het eigenlijke startpunt worden van mijn reis door het Verenigd Koninkrijk. Bijna twee weken sta ik inmiddels op een camping bij het Lough, dat een soort estuarium is, uitmondend in de Atlantisch Oceaan. Ik wilde hier beginnen omdat ik had gelezen dat met Brexit er nieuwe onenigheid is ontstaan over de vraag van wie het meer is: Van het Verenigd Koninkrijk of van Ierland.
door John Spijkerman
Lough Foyle ligt namelijk precies op de grens tussen de Republiek Ierland en het Verenigd Koninkrijk. Het is een estuarium van de rivier Foyle bij Derry/Londonderry. Eigenlijk een groot ondiep meer met in het midden een vaargeul waar de grotere zeeschepen richting de haven van Derry varen.
Sinds de stichting van de Ierse Vrijstaat in 1922 is er onenigheid geweest over de vraag van wie het Lough is. De Britten claimden het gebied van het hele Lough. De Ieren op hun beurt claimen ook het hele Lough. Waarom de grens niet gewoon in het midden van het Lough laten lopen? Dat laatste was iets te simpel gedacht, want in dat geval zou het Verenigd Koninkrijk voor de toegang tot de haven van Derry afhankelijk zijn van de Ierse Republiek. De smalle vaargeul moet regelmatig uitgebaggerd worden om de grote zeeschepen door te laten. De Britten die met de Ierse onafhankelijkheid in 1922 al een aantal Ierse havens waren kwijtgeraakt, wilden het strategische Lough Foyle niet prijsgeven aan de Ieren en voor het uitbaggeren van de vaargeul en de toegang tot de haven van Derry afhankelijk zijn van een ander land. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Derry voor de Britten ook een belangrijke haven in de oorlogsvoering.
De Ieren op hun beurt waren in 1922 de zes counties in Ulster, Noord-Ierland, al kwijtgeraakt en wilden zich bij Lough Foyle niet ook nog eens zich de les laten lezen door de Britten. Zij hielden vast aan hun claim.
Bijkomend probleem was dan onder wiens jurisdictie de vissers vielen die in het Lough visten. Ik heb deze week een boeiend gesprek gevoerd met Conal Gillespie, een local uit Quigley’s Point, die me aardig wat over de geschiedenis kon vertellen en een beetje over de stand van zaken. Conal is zelf geen visser maar doet de boekhouding van een groot aantal vissers aan de Ierse kant van het Lough.
Twistappel
,,Loch Foyle has been a bone of contention since the two states were established in 1922’’, begint Conal zijn betoog met donkere zeemansstem. ,,It has literally drifted for about a century. There’s no clarity as to who owns it.’’ De belangrijkste reden waarom er geen overeenstemming kon worden bereikt, was omdat de vaargeul die de haven van Derry bereikbaar moet houden, aan de Ierse Donegalkant ligt. Strategisch waren de Britse autoriteiten niet bereid om Loch Foyle te delen. Beide rechtssystemen slaagden er niet in juridisch overeenstemming te bereiken. ,,Het leidde tot een pandemonium voor wat betreft het vissen op zalm en forel. Tot in de jaren dertig waren alle vissers feitelijk illegaal bezig omdat er juridisch geen overeenstemming was. Vissers die met vergunningen van de Ierse Republiek visten, werden routinematig vervolgd door autoriteiten in Noord Ierland en Noord-Ierse vissers werd vervolgd door door autoriteiten van Republiek. Ondertussen werd er op massale schaal gestroopt.’’
Foyle Fisheries Commission
De situatie veranderde toen Ierland en het Verenigd Koninkrijk gezamenlijk in 1952 een ‘cross-country’ lichaam instelden: de Foyle Fisheries Commission. Er zaten twee Ieren en twee Britten in deze commissie waar afspraken werden gemaakt over de zalm- en forellenvangst. ,,Tot eind jaren ’90 waren zij de ‘licensing en supervising authority’.’’ Zonder naar adem te happen, gaat Conal verder. ,,De vangst van schelpdieren – oesters, mosselen en een soort slakken – in Lough Foyle was in de tussentijd ook zeer belangrijk geworden, maar dat lag buiten de bevoegdheden van de Foyle Fisheries Commission. In Lough Foyle werd het hele jaar door ‘zonder toezicht’ op schelpdieren gevist.
Conal schat dat er 200 tot 300 mensen in de winter – als het oogstseizoen van de wilde oester is – met de schelpenvangst actief zijn. ,,Het gaat om 100 tot 120 boten. Het zijn deels boeren die in de winter gaan vissen.’’
Met het Goede Vrijdagakkoord uit 1998 werden er allerlei nieuwe ‘cross-country’ organisaties in het leven geroepen tussen Ierland en het VK. De opvolger van de Foyle Fisheries Commission werd de Lough Agencies. De agency kijkt niet alleen naar de visvangst en de schelpdieren, maar ook naar het toerisme en de flora en fauna in het gebied.
Brexit
Met Brexit is er opnieuw onzekerheid ontstaan. De Britten hebben in 2016 opnieuw het hele Lough Foyle geclaimd. ,,The feeling of uncertainty pervades all sections of the economy’’, verzucht Conal. ,,It is something that may become an issue.’’
,,Negentig procent van de schelpdieren die hier wordt gevangen, wordt geëxporteerd naar andere EU landen. Wordt dat een product van de Republiek van Ierland of van het Verenigd Koninkrijk? Er zijn allerlei standaarden waar ze aan moeten voldoen. Maar hoe zit dat met niet-EU producten?’’ En dan is er ook nog de vangst op open zee. ,,Veel Ierse vissers vissen in Britse wateren en vice versa. Wat wordt de omvang van de Britse wateren na Brexit: 12, 20 of 200 mijl? Er wordt nu vis aan land gezet in Nood Ierland. Wat wordt dan het land van herkomst en welke douanetarieven gaan gelden?’’
Pogingen van mijn kant om in contact te komen met visexporteur Foyle Fisherman’s Cooperative in Greencastle en het Lough Agency om nadere informatie waren helaas niet succesvol. Ik denk dat beide instanties geen zin hadden met mij te spreken, ook omdat nog zoveel onduidelijk is. ,,Mensen zijn bang voor het onbekende. Er is weinig harde informatie’’, had Conal al gezegd.
Moord
Conal had eens een gesprek aan de bar met een advocaat en legde hem een hypothetische vraag voor. ,,Ik vroeg hem als ik een moord zou plegen in een boot op Lough Foyle, waar zou ik dan berecht worden?. Hij gaf als antwoord dat hij absoluut geen idee had.’’ Misschien is Lough Foyle daarmee wel de perfecte plek om ongestraft met een moord weg te komen. Iets voor een spannende aflevering in een of andere BBC-detective….