Grensdorp Kiltyclogher – deel 1
KILTYGLOGHER – In het midden van Kiltyglogher staat een standbeeld van de grootste held die dit dorpje heeft voortgebracht: Sean MacDiarmada. Vlakbij in het National Heritage Centre is een permanente tentoonstelling ingericht over het korte leven van deze dorpsgenoot die als een van de leiders van de Paasopstand in 1916 in Kilmainam Jail in Dublin werd geëxecuteerd door de Britten.
Sean MacDiarmida heette vroeger John Mc Dermott, maar toen hij het leven van een Iers revolutionair ging leiden, veranderde ook zijn naam. Het ouderlijk huis van Sean MacDiarmada ligt drie kilometer verderop in Corranmore, even buiten Kiltyclogher. Het kan nog steeds worden bezocht en verkeert in oorspronkelijke staat. ,,Sean MacDiarmada wilde onderwijzer worden, maar hij was veel te radicaal’’, onderwijst Ciaran Rock, de beheerder van het Heritage Centre. Hij laat me een opstel zien dat John McDermott schreef en waarin hij schrijft over het belang van koloniën. Ierland was volgens hem ook zo’n kolonie.
Alhoewel Sean MacDiarmada er op foto’s uitziet als een filmster, kon hij de laatste jaren van zijn jonge leven moeilijk lopen vanwege polio.,,Vier jaar voordat hij geëxecuteerd werd, kreeg hij polio. Als je naar het standbeeld kijkt zie je dat hij op een muurtje rust.’’ Ciaran weet alles over MacDiarmada. ,,Hij heeft ook meegeschreven aan de Onafhankelijkheidsverklaring uit 1916.’’ Het moment van de Paasopstand was niet toevallig. ,,Engeland voerde een oorlog en zij dachten dat dit het moment was voor een opstand.’
Volgens Kieran wisten de leiders van de Paasopstand in 1916 dat zij het er niet levend zouden afbrengen. Vooral de wijze waarop zij na de mislukte opstand op brute wijze door de Britse bezetters werden geëxecuteerd gaf een belangrijke impuls aan het onafhankelijkheidsstreven van de Ieren. ,,Ze werden naar de gevangenis gebracht, gemarteld. De burgers waren niet blij met verwoesting van Dublin, maar toen de executies begonnen, werden de mensen boos. De opstandelingen hoopten dat de opstand werd doorgezet. Ze werden martelaren voor de Ierse zaak.’’
In het Heritage Centre hangt de laatste brief die MacDiarmada op 11 mei 1916 schreef vanuit de gevangenis aan zijn vriend John Daly. ‘We die that the Irish nation may live. Our blood will be baptism and reinvigorate the old land.’ ,,Sean MacDiarmada is een voorbeeld voor ons in moeilijke tijden. Hij kwam op voor waar hij in geloofde’’, legt Ciaran zijn bewondering uit voor deze Ierse revolutionair. ,,Even though he was a cripple, he had a big heart.’’ Een van zijn lijfspreuken was dat hij zijn angsten met zijn ogen open tegemoet zou treden. Hij was 33 toen hij stierf, net zo oud als Jezus. Ierland is het land van heiligen en geleerden. We have a heritage of martyrs.’’
Grenzen
Toen Sean MacDiramida in 1916 stierf, bestonden de Ierse Vrijstaat en Noord-Ierland niet. Kiltyclogher was nog niet de grensplaats die het na 1922 zou worden. Het graafschap Fermanagh was het natuurlijke achterland voor Kiltyclogher. Nadat de grens werd ingesteld, verloor het dorp zijn achterland en ging het bergafwaarts met Kiltyclogher.
,,In dit dorp waren vroeger veertien politieagenten’’, weet Turloch Mc Gowan. ,,There used to be seven pubs here.’’ Inmiddels zijn het er nog twee. Turloch is huiseigenaar en verhuurt zijn huis aan een van de jonge gezinnen die naar Kiltyglogher verhuisd is. Hij heeft hier zelf als jongen gewoond. ,,Mijn vader en moeder zijn hier geboren. Ik heb hier vijf of zes jaar gewoond. Ik ben opgegroeid in Sligo.’’
Met de komst van de grens, nam het smokkelen in Kiltyclogher toe. ,,Whiskey, kaas, brood, was goedkoper in het noorden.’’ Mc Gowan voorspelt een toename van het smokkelen als de grens na Brexit weer terugkomt. Nu al zijn veel producten in het noorden goedkoper. Mensen in het grensgebied doen hun boodschappen in Noord-Ierland.
Toen de strijd tussen protestanten en katholieken tijdens The Troubles, oplaaide in Noord-Ierland, verslechterde de situatie ook in Kiltyclogher. ,,De rivier is hier de grens. Over een strook van zeven of acht kilometer is alles dood aan weerskanten van de grens. In 1969 hebben de Britten de brug opgeblazen. Even verderop ligt nog een brug die hebben ze ook opgeblazen. Wegen werden onbegaanbaar gemaakt. Ze wilden geen beweging over de grens. Boeren moesten 25 mijl omrijden om bij hun land te kunnen komen. In 1981 openden we de pub hier. Op vrijdag, zaterdag en zondagavond, was het ‘roaring trade’. In 1984 was het afgelopen, Alle jongeren trokken weg. Er was geen werk. Er was niks.’’ Nu komt er voorzichtig weer wat leven in het dorp en neemt het inwonertal toe tot boven de 300. ,,Maar het is altijd de halve cirkel. Er is geen werk hier. Maar met de komst van de computer is dat misschien ook niet echt nodig.’’
Mc Gowan denkt dat er geen andere oplossing is na Brexit dan een grens. ,,Ik zie de mogelijkheid van een soft border niet.’’ Maar wordt het een douanekantoor of een elektronisch systeem? Brexit was een stomme zet van de Britten, vindt Turloch. ,,Maar ze gaan niet meer van mening veranderen. They had the best of both worlds. Ze hadden hun eigen munteenheid die ze konden devalueren en ze waren deel van een groot handelsblok. Maar ze waren te verwaand. Ze wilden alleen maar af van de immigranten en ze zagen de voordelen niet van de EU.’’