DONEMANA – Het is vrijdag 12 juli 2019 en ik ben in Donemana. Het miezert en het grijze wolkendek boven deze plattelandsgemeenschap ten zuiden van Derry, belooft deze ochtend weinig goeds voor de Oranjemars die ik hier wil bijwonen. Normaal wonen er hier niet meer dan duizend mensen. Vandaag worden de muziekkorpsen en de Oranjemannen uit de regio aangevoerd om te marcheren. Het doet de populatie groeien tot misschien wel 5.000 man. Voor 5 pond parkeer ik mijn auto in een tot parkeerplaats omgebouwd weiland. Ik ga zo kijken naar een Oranjemars, de muziekkorpsen en de sfeer opsnuiven. Helemaal nieuw is dat niet meer. Ik weet wat me te wachten staat, denk ik … Als verrassing is er – ook een weerzien met een hooggeplaatste Orangeman, die ik vorig jaar uitgebreid sprak over de Orange Order en over Brexit.
Het is mijn tweede 12e juli die ik meemaak in Noord Ierland. Een datum met haast mythische betekenis, tenminste voor het protestantse deel van de bevolking. Het is dit jaar de 329ste herdenking van The Battle of the Boyne. Op 12 juli 1690 versloeg King William, onze stadhouder Willem, de katholieken daar onder leiding van koning Jacobus II. Voor de protestanten is het een dag om te vieren en te koesteren. Voor de katholieken in Noord-Ierland, wat minder.
Op verschillende plekken in Noord-Ierland organiseert de Orange Order bijeenkomsten om het Noord-Ierse Oranjegevoel levend te houden en – indien nodig – nieuw leven in te blazen. Met Brexit zijn het moeilijke tijden voor de Orde. De instandhouding van de Unie van Noord-Ierland en Groot Brittannie is zo’n beetje het bestaansrecht. Het angstbeeld is nu een Noord-Ierland als ‘kolonie’ van de EU. Een toekomst waarin ook het horrorscenario van een verenigd Ierland weer op tafel kan komen. En dat willen veel protestanten hier niet. Oude sentimenten zijn nog springlevend. Maar dat Brexit – hoe paradoxaal – juist kan leiden – tot het uiteenvallen van de unie, is iets dat de protestanten in Noord-Ierland zich niet – of onvoldoende – lijken te realiseren.
Heuvelachtig terrein
In Donemana gaat het echt op en af. Pieken en dalen. Heuvelachtig terrein. Een pittig parcours voor de muziekkorpsen en de Oranjemannen, waarvan er sommigen al behoorlijk op leeftijd zijn. Het vlagvertoon in Donemana is niet buitensporig. Het geluid van de trommels, doedelzakken en de ietwat treiterige fluiten nestelt zich al snel in mijn hoofd. De aanstekelijke hymne ‘Abide with me’, blijft de rest van de dag bij me. Het geeft de festiviteiten een religieuze kleur, die ook goed past bij de oorsprong van de Orange Order. Alhoewel ook in Noord-Ierland de secularisatie gaandeweg terrein wint, is het christelijk fundament van de Orde nog steeds erg belangrijk. Dat is dan wel vooral de God van de eigen protestantse identiteit.
Zouden er hier ook katholieken rondlopen, vraag ik me af. En wat hebben ze hier te zoeken? Katholieken hebben hun eigen feestdag op St. Patrick’s Day, 17 maart. Voor de katholieke inwoners van Donemana is 12 juli waarschijnlijk een dagje van alle ramen en deuren dicht of misschien een lang weekendje weg bij familieleden in de Republiek. De rood-wit-blauwe geschilderde stoepranden geven aan van wie de straat vandaag is. Sommige woonblokken in Donemana zijn omgetoverd tot unionistische vlaggenparadijzen.
Het dorpje ligt prachtig in het landschap. Met rondom een prachtig uitzicht over de groene en grazige weiden. De mensen zijn uitgelaten en blij. Meisjes tooien zich graag met de Union Jack, losjes over de schouders gedrapeerd. Het samen marcheren en muziek maken zorgt voor verbinding. Langs de weg staan geimproviseerde eettentjes waar vooral de broodjes hamburger worden gretig aftrek vinden. De festiviteiten op ‘The Twelfth’ zijn echt een familiegebeuren. Je ziet hier ook nog echt families rondlopen: vaders, moeders, kinderen, met opa’s en oma’s. Het lijkt alsof de tijd hier heeft stilgestaan of dat een tijdmachine me heeft teruggevoerd naar de tijd van weleer. Ik geniet van de muziek, de karakteristieke uitdossing van de Oranjemannen van alle leeftijden en ik observeer, maar de eerlijkheid gebiedt me ook te melden dat ik ook enige tijd in mijn auto heb geschuild voor de regen.
Als het ochtendgedeelte afgelopen is, loop ik naar het veld waar de muzikanten tussen de middag uitrusten. Daar lopen ook veel Oranjemannen en een enkele Oranjevrouw. De festiviteiten op 12 juli zijn een feest der herkenning. Op het veld, liggen de trommels en doedelzakken op de grond, afgedekt met de vaandels waarmee geparadeerd wordt.
Helemaal aan het eind van het veld staat een tent waar een kerkdienst wordt gehouden voor de Oranjemannen. Als ik arriveer is die dienst al aan de gang. De hoogwaardigheidsbekleders van vandaag zitten in een overdekte vrachtwagen, die is ingericht als provisorisch podium. Ik herken Derek Rainey, met wie ik vorig jaar uitvoerig heb gesproken over de Orange Order. Rainey bekleedt een belangrijke hoge positie in de Orde. Hij is assistant grandmaster.
Ik hoor hoe brother Mervyn Gibson de aanwezigen moed inspreekt ‘in a changed world’. Gibson verwijst alvast naar het magische jaar 2021, als Noord Ierland honderd jaar bestaat. ,,One of the greatest years in Northern Ireland’s history. The Orange institution wants to see a prosperous and peaceful Northern Ireland where all the traditions and cultures are respected and valued”, verkondigt hij. Aan het eind van dienst klinkt ten slotte het‘ God save the queen’, dat hier uit hartelust wordt meegezongen.
Assistant grandmaster
Na afloop spreek ik met assistant grandmaster Derek Rainey. Hij woont in het nabijgelegen Plumbridge waar hij lid is van de Orde. Hij vertelt me dat vannacht de vlag is gestolen van de Orange Hall in Plumbridge. ,,Ze zijn het dak opgeklommen en hebben de vlag eraf gehaald. Teleurstellend dat mensen je niet respecteren. We hebben er snel weer een nieuwe vlag op geplaatst.’’
Volgens Rainey is de boodschap die de Orange Order vandaag uitzendt dat er alhoewel er uitdagingen zijn in de wereld standvastigheid geboden is. ,,We need to stand fast. The Orange Order is a strong family.’’
Het zijn moeilijke tijden voor protestants Noord-Ierland. Rainey refereert aan het besluit van het Britse parlement, eerder deze week, om het recht op abortus wettelijk te verankeren en het sluiten van homohuwelijken toe te staan. De enige mogelijk om dat nog terug te draaien, is de installatie van een Noord-Ierse regering in Stormont voor 21 oktober 2019. Maar de kans daarop lijkt uiterst klein. Al meer dan twee jaar kunnen de grote Noord-Ierse partijen DUP en Sinn Fein geen regering vormen. Het betekent dat vanaf 21 oktober 2019 abortus wettelijk is toegestaan in Noord-Ierland en dat homo’s met elkaar kunnen trouwen. Een ware revolutie hier en iets waar de Orange Order van gruwelt.
,,We need to stand fast and put our fate in God’’, vervolgt Rainey. ,,En er zullen sommige dingen veranderen waar we niet zo blij mee zijn. We moeten er mee leren omgaan. Ik ben liever optimistisch. Als je ziet hoeveel mensen er vandaag toch weer naar Donemana zijn gekomen. Het weer is niet zo goed, maar de mensen zijn toch gekomen.’’
En Brexit?
,,We zien graag een oplossing. We willen graag een overeenkomst. Desnoods een ‘no-deal’. De overgrote meerderheid van onze Orde en van de protestanten in Noord-Ierland heeft gestemd om te vertrekken uit de EU. We geven de voorkeur aan een overeenkomst, maar de deal die werd aangeboden, is slecht omdat die ons in essentie tot een kolonie van de EU maakt. En dat is slecht voor de Unie en de Unie gaat boven alles.’’
Maar bent u niet bang dat juist het ‘No-deal’- scenario tot het einde van het Verenigd Koninkrijk leidt?
,,De backstop zal zeker leiden tot het einde van het Verenigd Koninkrijk.’’ Volgens Rainey is het de schuld van de Ierse regering die, gesteund door de EU, een hele harde onderhandelingspositie heeft ingenomen. ,,Op de lange termijn kan dat weleens heel nadeling voor hun uitwerken, maar we moeten afwachten wie er over tien dagen premier wordt. En als het Boris wordt, hangt het van de EU af of ze met hem willen praten.’’