En opnieuw klinkt in het Verenigd Koninkrijk de vraag wordt het Remain of Leave?
Maar dit keer gaat het niet over Brexit, maar over het lot van premier Theresa May. Kan ze aanblijven nadat een deel van haar kabinet is opgestapt? Wordt ze na een intern Tory koningsdrama opzij gezet en vervangen door een nieuwe partijleider en premier? En als ze overleeft binnen haar partij, slaagt ze er dan in om de deal die ze heeft uit onderhandeld met de EU door de House of Commons te loodsen? Vragen, vragen, vragen. De komende dagen en weken krijgen we de antwoorden. Hopelijk.
Wat als een paal boven water staat, is dat de Britse politiek ongekende ‘historische’ momenten beleefd. ‘Dit is het belangrijkste debat of een van de belangrijkste debatten na de Tweede Wereldoorlog’, beschreef een BBC commentator donderdag het optreden van Theresa May in het Britse parlement.
Mays sterkste troef is dat er geen alternatief lijkt te zijn voor haar. Welke conservatieve politicus durft het aan May ten val te brengen om vervolgens te proberen de deal met de EU te heronderhandelen of eventueel geen deal te sluiten?
Volgens May is het onderhandelingsresultaat dat ze bereikt heeft, de beste deal die er gemaakt kon worden. Ruiterlijk erkent ze dat er onderdelen in zitten die ze niet prettig vindt, zoals de ‘backstop-regeling’ – een soort terugvaloptie om een harde Iers/Noord-Ierse grens te voorkomen – als de EU en het VK er niet uitkomen en er in 2020 geen overeenstemming wordt bereikt over de toekomstige handelsrelatie.
Mays strategie is het zichzelf boven de partijen te plaatsen en te zeggen dat het haar om het nationaal belang gaat. En dat nationaal belang is het meest gebaat met haar deal. Het Verenigd Koninkrijk krijgt volgens haar de controle terugover de eigen grenzen, bepaalt zelf hoe het geld wordt uitgegeven, en is als land alleen verantwoordelijk over zijn eigen rechtspraak. En er komt een einde aan de jaarlijkse verplichte betalingen aan de EU. Maar het punt dat ze het meest benadrukt is toch ‘Full control of our borders by bringing an end to the free movement of people, once and for all’.
Tegelijkertijd zegt May het landsbelang in het oog te houden want met haar deal blijven de banen behouden, blijft de samenwerking met Europa op het gebied van de veiligheid bestaan en blijft de eenheid van het Verenigd Koninkrijk intact. Over een aantal zaken is ze zeer duidelijk: Brexit gaat door en gaat in op 29 maart 2019 ‘We will be leaving’ en de uitslag van het referendum uit 2016 wordt gerespecteerd en er komt geen nieuw referendum, een zogenaamde People’s Vote, ‘We will respect the will of the British people’.
Tijdens het debat in het parlement krijgt May het donderdag zwaar te verduren. Dat Labour, de Liberaal-Democraten en de Schotse nationalisten tegen zijn, is te verwachten, maar de kritiek vanuit haar eigen partij en vanuit de Noord-Ierse DUP is hard. Toch toont May zich strijdlustig en vastberaden. Ze staat voor haar zaak en wil haar deal door de House of Commons brengen, bij de parlementaire behandeling ervan waarschijnlijk in december. Eerst is er nog een bijeenkomst van de EU-regeringsleiders … Maar de EU lijkt vooral blij met de overeenkomst.
Het gevaar voor May is vooral een intern gevaar.
Het verzet tegen de deal komt vanuit haar eigen partij. Mogelijk wordt de vertrouwensvraag binnen de Tory-partij gesteld. Voorwaarde is dan wel dat 48 Tory parlementsleden, 15 procent van het totaal aantal parlementsleden, dat schriftelijkgemeld moet hebben bij de voorzitter van de zogenaamde ‘1922 Committee’. Het gaat hier om een interne partijprocedure.
Als die 48 ‘no-confidence’ brieven binnen zijn, wordt de vertrouwensvraag ‘Hebt u vertrouwen in Theresa May als partijleider en premier’ gesteld aan alle 318 Tory-parlementsleden. Als een meerderheid dan uitspreekt geen vertrouwen in May te hebben, moet ze vertrekken en wordt er een nieuwe partijleider en premier gekozen. Als de meerderheid haar steunt, mag ze blijven.
Eerst moeten er dus 48 ‘no-confidence’ brieven binnen zijn bij de voorzitter van de 1922 committee. Dat is een geheim proces, maar 18 Tory parlemenstleden (MP’s) hebben publiekelijk al aangegeven zo’n brief te hebben ingediend. Het conservatieve parlementslid en Brexiteer Jacob Rees-Mogg heeft dat donderdagmiddag gedaan.
Theresa May wil niet op dit scenario ingaan, maar straalt naar buiten toe zelfverzekerdheid uit. ‘I’m going to see this through. Yes’. Haar deal is de beste garantie voor een ‘great future’ voor het Verenigd Koninkrijk, zegt ze. Of zoals ze donderdagmiddag in de House of Commons meldt: ‘I firmly believe that this country’s best days are ahead of us’…..