DERRY/LONDONDERRY – Het is bewolkt, droog en niet koud als ik op vrijdag 4 mei wandel door het oostelijk deel van Derry/Londonderry. Waterside heet dit stadsgedeelte dat ligt ten oosten van de rivier de Foyle. ‘Irish Street’, staat er op een straatnaambordje vlakbij een rood-wit en blauw geschilderd bushokje. Rondom zie ik ook rood-wit-blauw geschilderde stoepranden en lantaarnpalen. Het duidt erop dat er in dit deel van Waterside, veel protestanten wonen.
Ik loop langs een geel gebouw waarin wat winkeltjes zijn gehuisvest en sta even stil voor een kapperszaak. Binnen op een luie kapperstoel zit een vrouw met reusachtige krulspelden in het haar. ‘Dat zou een fantastische foto zijn’, overweeg ik. De neiging om ongevraagd en ongegeneerd een foto van haar te maken, kan ik nog net onderdrukken. Met een gevoel van spijt en ‘een gemiste kans’ wandel ik verder. Aan de achterkant van het gebouwtje hangt een groot blauw bord op de gele muur met het wapen van het lokale protestantse muziekkorps.
Een eindje verderop in het wijkje staat een nieuw gebouw. De bestrating rond wat het ‘Irish Street Community Centre’ blijkt te zijn, is nog niet klaar. Ik ga het sociaal-maatschappelijk centrum binnen om te kijken omdat ik graag meer wil weten over de bevolking in Waterside. Dit ‘community centre’ lijkt me een goed beginpunt. Binnen word ik verwezen naar Alison Wallace, ‘strategy manager’ in Waterside. Ik word uitgenodigd op haar kamer. Alison stelt zich voor als maatschappelijk werker. Geduldig en bereidwillig staat ze me te woord en vertelt over haar werk voor en met de inwoners in Irish Street en Waterside.
PUL
,,In Waterside wonen ongeveer 28.000 mensen, verdeeld over verschillende wijken’’, begint ze haar verhaal. Allison legt uit dat Waterside gemengd is qua samenstelling. ,,Er woont een mix van mensen, mensen met een protestantse PUL-achtergrond (Protestant Unionist Loyalists) maar je hebt ook gebieden met een katholieke-nationalistische bevolking.’’ Volgens Allison is de meerderheid in Waterside protestants. ,,Maar er is een flinke minderheid aan katholieken.’’
Irish Street is in meerderheid protestant. Dat was ook al te zien aan de rood-wit-blauw geverfde stoepranden en lantaarnpalen. ,,Het is onderdeel van de protestantse identiteit‘’, legt Alison uit. ,,En in de maanden juli en augustus worden er hier vlagen gehesen als de oranjemarsen worden gehouden. Union Jacks en Ulster vlaggen. Geen paramilitaire vlaggen.’’ In vergelijking met vroeger is het volgens haar een stuk vreedzamer. ,,It’s not perfect, but we’re getting there. There’s more understanding about people’s cultural identities,’’ vindt ze.
,,In Irish Street wonen ongeveer 500 mensen. Je vindt er meer sociale huurwoningen ‘social housing’. Maar je hebt in de Waterside ook wijken met koopwoningen. Wij bieden hier een reeks van onderwijs- en gezondheidsprogramma’s aan voor mensen in het gebied. We geven advies aan ouderen en zijn een ontmoetingscentrum voor de buurt.’’ Jongeren zijn ook een belangrijke doelgroep in het community centre. ,,De belangrijkste problemen waarmee jongeren te maken hebben zijn hun lage opleidingsniveau en werkloosheid. Veel jongeren hebben laagbetaalde baantjes.’’ En omdat ze relatief weinig verdienen, wonen ze ook langer thuis bij hun ouders. In het community centre zijn programma’s om wat te doen aan dat lage opleidingsniveau onder jongeren.
Zelfmoord
Een belangrijke probleem onder jongeren in Derry/Londonderry en in Noord Ierland is het geestelijk welzijn, vertelt Alison. Het aantal jongeren dat zelfmoord pleegt of een poging daartoe onderneemt is relatief hoog. Zelfmoord vindt doorgaans plaats door ophanging, wapengebruik, drugs, maar ook door bijvoorbeeld – vanaf grote hoogte – van een van de twee bruggen in Derry/Londonderry naar beneden te springen. Soms is het geestelijk welzijn van jongeren ook gerelateerd aan de tijd van The Troubles. Als ouders vreselijke dingen hebben meegemaakt, kan het zijn dat ze die doorgeven aan hun kinderen.
Jongeren met zelfmoordneigingen kunnen overigens niet altijd meteen worden geholpen, hoor ik even later van jongerenwerker Gavin bij de Waterside Youth Club. Er bestaat een wachtlijst van vier tot zes maanden. Er is meer opnamecapaciteit nodig en begeleiding, maar er is onvoldoende geld.
Het aantal zelfmoorden in Noord-Ierland is verdubbeld sinds 1998. In de twintig jaar na de Goede Vrijdagakkoorden uit dat jaar zijn er 4400 mensen door zelfmoord overleden. Dat aantal ligt een stuk hoger dan de 3600 dodelijke slachtoffers tijdens de periode van The Troubles (1969-1998). Een of de vijf volwassenen in Noord-Ierland heeft problemen met de geestelijke gezondheid. Jaarlijks plegen er rond de 300 mensen zelfmoord in Noord-Ierland. In Derry/Londonderry en Straban waren er 24 zelfmoorden in 2016. Dat waren overigens lang niet alleen jongeren.
In een rapport van de Northern Ireland Research and Statistics Agency worden verschillende oorzaken genoemd voor zelfmoord onder jongeren. Daarbij horen zaken als onderpresteren op school, armoede, slecht ouderschap en de stress van The Troubles. Het opgroeien in een streek met veel armoede en misdaad en het omringd worden door mensen die zelf getraumatiseerd zijn, heeft invloed op jongeren.
Europese subsidies
Bij een rondreis door Noord-Ierland springen de bordjes ‘funded by the EU’ in het oog. De EU steekt veel geld in ‘cross-community projects’ in Noord-Ierland en in de Ierse grensdistricten. Dit alles in een poging om de katholieke en protestantse gemeenschappen met elkaar in contact te brengen en kloven te overbruggen. Speciale doelgroep zijn kleine kinderen en jongeren. Het geld wordt niet alleen gestoken in onderwijskundige programma’s, maar ook in accommodaties en zogenaamde ‘peace bridges’, vredesbruggen. Ook de prachtige ‘Peace Bridge’ in Derry/Londonderry die het protestantse Waterside verbindt met het katholieke stadscentrum, is hieruit gefinancierd.
Alison signaleert dat de bereidwilligheid van mensen uit beide gemeenschappen om met elkaar om te gaan, gegroeid is. ,,Protestanten en katholieken blijven niet alleen meer in hun eigen gemeenschap. ,,People are more willing to socialize together.’’ Mensen uit de verschillende gemeenschappen doen ook mee aan de programma’s die met hulp van de Europese Unie zijn opgezet. ,,We hebben goede verhoudingen met maatschappelijke centra op andere plekken in de Waterside, zoals Top of the Hill. Recent hebben we 500.000 pond uit vredesfondsen ontvangen om samen te werken met het maatschappelijk werk in Top of the Hill. ,,We hebben een programma opgezet voor beide gemeenschappen waarin we samen werken.’’
Zelf is Alison protestant. Alhoewel een groot deel van de protestanten in Noord-Ierland tijdens het Brexit-referendum in 2016 voor het vertrek uit de EU heeft gestemd, heeft zij ‘Remain’ gestemd. ,,Ik wil EU-burger blijven. En er is sindsdien eigenlijk niets gebeurd waardoor ik van mening ben veranderd. Niemand weet wat er gaat gebeuren.’’
Alison Wallace vraagt zich af wat de impact zal zijn van Brexit op al die EU-subsidies. Komt er geld uit Westminster om die fondsen te vervangen? Sinds 1995 heeft de Europese Unie in het kader van de ‘Peace Programmes’ al meer dan 2 miljard uitgegeven aan allerlei vredesprogramma’s en -projecten om de gemeenschappen in Noord-Ierland en in de Ierse grensstreek met elkaar in contact te brengen. ,,Wat gaat er gebeuren als we de EU verlaten?’’ Op termijn kan het ook consequenties hebben voor Alisons eigen werk. ,,Ook ik kan mijn baan verliezen.’’