Na afloop van de demonstratie, ‘The March for a People’s Vote’, wandel ik zaterdagmiddag de weg terug die ik een paar uur daarvoor gelopen heb. Toen nog meegevoerd in de enorme mensenmassa langs Whitehall, het centrum van de Britse regeringsmacht.
Ik loop langs een groot statig 19e eeuws aandoend gebouw waar veel demonstranten hun borden hebben achterhalen. Het is het Cabinet Office, de plek waar de Britse ministers bijeenkomen. Tegen de muur staan honderden borden. Voor even heeft ‘de straat’ het overgenomen van ‘de macht’. De imposante voordeuren van de Cabinets Office zijn volgeplakt met gele ‘Bollocks to Brexit’ stickers. Voor het pand staan twee politieagenten met gele vestjes aan zichzelf een houding te geven. De voordeur achter hen is al helemaal volgeplakt, dus erger kan het niet worden. Ze houden niemand tegen, maar staan er gewoon te staan. Aanwezig te zijn, omdat dat de opdracht is die ze hebben gekregen. Plotseling komt er een Boris Johnson lookalike naar voren en gaat voor de voordeur staan om heel theatraal – en tot groot genoegen van de aanwezigen – een roze cadeau, ’the benefits of Brexit’, uit te pakken. Tijdens het referendum in 2016 zei Johnson nog dat er na het vertrek uit de EU wekelijks 350 miljoen Pond voor de gezondheidszorg, de NHS, beschikbaar zou komen. Van die belofte is niet zo veel meer over. De ‘benefits of Brexit’ zijn alleen maar lucht, suggereert deze Johnson lookalike.
De Londense reinigingsdienst heeft er straks nog een hele klus aan om alle rotzooi weer op te ruimen, maar direct na 4 uur zijn ze al volop bezig de stad weer op te vegen. Heel snel zal niets meer herinneren aan de grote demonstratie die hier heeft plaatsgevonden en waaraan volgens de organisatoren bijna 700.000 mensen hebben meegedaan.
Dat het heel erg druk was, heb ik zelf mogen constateren. Van heinde en ver kwamen de demonstranten naar Londen om hun eis voor een ‘People’s Vote’ kracht bij te zetten, maar of het genoeg is om dat tweede Brexit referendum ook daadwerkelijk te krijgen? In Londen lijkt het land verenigd, maar ik ben ook in het noorden van het Verenigd Koninkrijk geweest en in het zuidoosten waar een groot deel van de Britten vindt dat het tijd is om verder te gaan met Brexit. Want in 2016 koos een meerderheid dat het Verenigd Koninkrijk uit de EU moest stappen. Dat is democratie, zeggen ze.
Nicola Sturgeon, de Schotse eerste minister, van de Scottish National Party (SNP) spreekt zaterdagmiddag de demonstranten toe op een groot videoscherm. Zij steunt de oproep tot een People’s Vote’. De uitkomst van de onderhandelingen ‘No Deal’ of een slechte deal was niet waar de Britten in 2016 voor stemden. Dat ze zelf voorstander is van een tweede referendum over Schotse onafhankelijkheid en het feitelijk opsplitsen van het Verenigd Koninkrijk vertelt ze er vanmiddag niet bij.
Ik heb zaterdag aanhangers gezien van de Tories en van Labour die ook in de EU willen blijven en voor een ‘People’s Vote’ zijn. Maar de leiders binnen beide grote partijen hebben vooralsnog een andere koers in gezet. ‘Brexit is Brexit’. Alhoewel de Labourleiding wat ’tactische koerswijzigingen’ heeft laten zien om tegemoet te komen aan de wens van de meerderheid van Labour Remainers.
De March for a People’s Vote’ laat de enorme verdeeldheid zien binnen de Britse samenleving en doet de vraag opkomen naar het soort leiders dat deze fundamentele tegenstellingen moet of kan overbruggen. Zijn die er wel en is er een bereidheid om tegenstellingen te overbruggen of zijn ze onoverbrugbaar omdat de meningen en emoties te ver uiteen liggen?
De Britten hebben behoefte aan een Churchill in oorlogstijd die de natie kan verbinden. Het grote Winston Churchill standbeeld op Parliament Square is zaterdagmiddag omringd door demonstranten en EU vlaggen. ‘We must build a sort of United States of Europe, Winston Churchill 1946’ staat er op een bord dat een demonstrant voor het standbeeld omhoog houdt. Met als impliciete boodschap dat zelfs Churchill voor de EU was. Churchill kijkt uit over de Houses of Parliament. Het parlementsgebouw staat in de steigers. De Britse democratie krijgt een grondige opknapbeurt. Maar hoe het parlementsgebouw er straks na die verbouwing bijstaat, is nog even de vraag.