Ik ben in op camping High Gaitle in Longtown in Engeland. De grens met Schotland is vlakbij. Vandaag ga ik nog een keer terug naar Schotland omdat ik Gretna Green wil bezoeken. Voordat ik vertrek naar dit huwelijksparadijs heb ik nog een kort gesprek met mevrouw Thomson, de eigenaresse van de camping hier in Longtown. Eerst zucht ze als ik Brexit ter sprake breng en geeft aan dat ze er eigenlijk niks van wil horen.,,I prefer not to think about it.” Dan zegt ze dat ze Remain heeft gestemd, maar dat ze nadat de uitslag bekend werd, zich had neergelegd bij Brexit en dat het misschien wel zou meevallen. Inmiddels weet ze het niet meer en kijkt ze toe hoe er een voor haar onbegrijpelijk politiek spel wordt gespeeld.,, I’m just sitting on the fence.” Maar dat het met Brexit beter zal worden, gelooft ze niet. Ze vindt het wel een goed idee dat ik naar Gretna Green ga.,, Dat moet je toch meegemaakt hebben.”
Door John Spijkerman
Mijn bezoek aan Gretna Green betekent niet dat ik concrete trouwplannen heb. Een praktisch probleem alleen al is dat mijn potentiële partner niet aanwezig is, van niets weet en enig vooroverleg en gezamenlijke besluitvorming bij dergelijke levensvragen wenselijk is. Ik bezoek Gretna Green omdat bijna iedereen weleens heeft gehoord over dit Schotse grensdorpje, waar trouwen geen probleem is, en over de dolverliefde stellen, die omdat ze nog te jong waren en geen toestemming kregen van hun ouders, de wijk hier naartoe namen
Als opgroeiende jongen had mijn moeder me al gewaarschuwd dat ik in ieder geval niet voor m’n achttiende met een vriendin thuis hoefde te komen. Een van de noodzakelijke ingrediënten voor een jeugdig wegloophuwelijk in Gretna Green – trouwen omdat pa en/of ma het niet goed vinden – leek daarmee aanwezig, ware het dat ik niet voldeed aan een andere voorwaarde. Ik had namelijk helemaal geen geliefde met wie ik deze romantische en onbesuisde stap zou kunnen zetten. Vaak wanhopig en hopeloos verliefd, leed ik als jongeling toch vooral in eenzaamheid.
Vanuit de camping rij ik naar het gebouwtje van de smid – blacksmith – in Gretna Green die in 1754 voor het eerst stelletjes in de echt verbond. In Engeland hadden jongeren onder de 21 vanaf die tijd toestemming nodig van hun ouders om te kunnen trouwen. Bovendien moest een huwelijk worden voltrokken in een kerk. In Schotland deed men daar niet zo moeilijk over. Het leidde ertoe dat stelletjes die toch wilden trouwen, maar geen toestemming konden krijgen van hun ouders, naar de eerste de beste plek in Schotland gingen om daar te trouwen, soms achterna gezeten door ouders die probeerden het huwelijk te voorkomen. De eerste plek in Schotland die ze tegenkwamen, was de smederij in Gretna Green. Boven het aambeeld werd het huwelijk voltrokken en beklonken. Zo ontstonden de ‘aambeeldpriesters’ en werden duizenden huwelijken gesloten. In 1856 maakte Engeland het een stuk moeilijker om te trouwen in Schotland. Een van beide partners moest Schots zijn of er in ieder geval 21 dagen wonen, de zogenaamde ‘cooling off period’. Het leidde tot allerlei interessante verwikkelingen en verhalen. De bekendheid en roem van Gretna Green was intussen een feit.
Zonder de aantrekkingskracht van het verboden huwelijk zou Gretna Green waarschijnlijk niet meer dan een gehucht zijn geweest. Nu is er een museum, veel winkels, een heus outletcentrum, horeca en een paar attracties, zoals een doolhof waar toekomstige partners via verschillende ingangen naar elkaar op zoek kunnen gaan. En dan maar hopen dat ze elkaar vinden.
Buiten het doolhof is een zogenaamde ‘wall of love’ gemaakt. Een stenen muur met traliewerk waaraan je slotjes kunt hangen. Pas getrouwde stelletjes kunnen er een slotje aan hangen dat ze voor een slordige twintig pond kunnen aanschaffen. Daarop staat dat wel je naam en een datum en een eventuele boodschap. Ik vind het vreemd dat mensen in vrijwilligheid voor een ander kiezen en zich vervolgens met een slot aan elkaar verbinden. Het geeft een onvrij gevoel. Maar wie ben ik? Hele volksstammen willen niets liever dan vastgeketend te worden aan een ander, of vinden juist hun vrijheid in of met de ander of zijn misschien gewoon bang om echt vrij te zijn en ketenen zich daarom liever aan een ander…
Jaarlijks worden er hier in Gretna Green zo’n 1600 huwelijken voltrokken. Op maar liefst negen plekken in Gretna Green kan er getrouwd worden. Veel toekomstige paren verblijven in het nabijgelegen Smiths Hotel. Andere stellen die naar Gretna Green komen, zijn al getrouwd maar komen hun huwelijkse gelofte opnieuw bevestigen. Sommigen komen vanwege de charme en de nostalgie en het verhaal over de smederij naar Gretna Green. Anderen omdat het lekker goedkoop is en je geen groot feest hoeft te geven voor Jan en alleman.,, We’d rather spend the money on ourselves”, vertrouwt een wat oudere bruid me eerlijk toe.
Op allerlei plekken kunnen bruid en bruidegom zich samen laten fotograferen. Er staan twee bogen, afgewerkt met hoefijzers waaronder ze kunnen staan, maar je kunt ook staan onder twee handen ineen gevouwen in een boog. Ik zie een aantal heren die het niet goed door hebben en gewoon een foto maken van hun vrouw of vriendin, alleen lachend onder een boog. Ik wil ze bijna dwingen om samen onder die boog te gaan staan en elkaar liefdevol vast te houden. Dan wil ik wel een foto maken, maar ik weet me nog net te bedwingen. Te veel bemoeienis in deze wordt niet altijd gewaardeerd, schat ik zo in. En niet iedereen is een aangeboren romanticus.
Door al dat gemijmer over trouwen, merk ik dat m’n eigen vriendinnetje enorm mis. Wat zou het fijn zijn om hier samen hand in hand door Gretna Green te lopen en samen onder een van die bogen te staan en ons te laten fotograferen, of beter nog een selfie te nemen. En misschien zouden we samen toch een slotje ophangen aan de ‘wall of love’ of koortsachtig op zoek gaan naar elkaar in het doolhof. Communicerend met onze lokroep waarmee we elkaar fluitend altijd weten te vinden in een drukke supermarkt of groot warenhuis, dus waarom niet in een doolhof in Gretna Green?
Het bruidje dat ik even hiervoor alleen wandelend over straat heb gezien en van wie ik een foto heb genomen voor de smederij, zie ik een klein uurtje later samen met haar kersverse echtgenoot terugkomen. ‘Mission accomplished’. Even vinden hun handen elkaar op weg naar hotel Smiths in Gretna Green. Het voortdurende geraas van de nabijgelegen snelweg horen ze niet. Ze hebben alleen oog voor elkaar, zoals het hoort.
En natuurlijk leefden ze nog lang en gelukkig….