DERRY/LONDONDERRY – ‘Ongeregeldheden in Derry’. Veertig jaar geleden een regelmatig terugkerende headline. Dat dezelfde headline anno 2018 weer voorpaginanieuws is, mag opmerkelijk worden genoemd. De jongeren die nu rellen veroorzaken en met benzinebommen, pijpstaafbommen en stenen gooien, lijken niet op de voorvechters voor gelijke rechten voor de katholieke bevolking van bijna een halve eeuw geleden. Toch is er een overeenkomst: sociale uitsluiting en uitzichtloosheid. Bij Butcher Gate, onderaan de stadsmuren in de Bogside, wordt vrijdagavond een bijeenkomst gehouden, gericht tegen het geweld en vooral tegen de verdere escalatie van de afgelopen nachten. Met als boodschap dat de inwoners van Derry er schoon genoeg van hebben.
door John Spijkerman
Na bijna twee maanden keer ik vrijdagavond even na zessen weer terug in de stad waar ik mijn zoektocht in Noord-Ierland begon. De stad met een overwegend katholieke bevolking en met officieel een Engelse naam : Londonderry. Want naast die overwegend katholieke bevolking, zijn er ook protestanten. Die wonen dan vooral in de Waterside, aan de andere kant van de rivier de Foyle. Het is de plek waar ik mijn auto parkeer voordat ik de Craigavon Bridge oversteek, richting stadscentrum.
Als ik het standbeeld ‘The hands across the divide’, passeer, dat de verzoening tussen katholieken en protestanten in Derry symboliseert, rijdt er net een witte politiejeep op de rotonde. Even verderop staat een andere politiejeep en tijdens mijn korte verblijf in Derry zie ik er heel wat rondrijden en natuurlijk de politiehelikopter die boven de stad rondcirkelt en een patrouilleboot op de Foyle.
De politiejeep stopt vlakbij een van de ingangen tot het protestantse wijkje The Fountain. Ik loop naar boven en zie dat de stoepranden hier onlangs nog rood-wit-blauw zijn geschilderd. Maar op de straten in The Fountain is het uitgestorven. Misschien is het een gevolg van de rellen en intimidaties die de afgelopen dagen plaatsvonden rond het protestantse wijkje. Met hoge muren en hekken wordt het wijkje afgeschermd van de rest van de binnenstad. ‘Peace walls’ worden ze hier eufemistisch genoemd. De plannen om ze uiterlijk 2023 weg te halen, kunnen voorlopig weer in de ijskast nadat jongeren vanuit de katholiek-nationalistische Bogside met stenen en benzinebommen naar The Fountain hebben gegooid en inwoners hebben lastiggevallen.
Ik ben op weg naar Butcher Gate, een van de vier toegangspoorten in de stadsmuren van Derry/Londonderry, die in 1689 werden gesloten door protestantse ‘apprenticeboys’ om de katholieke troepen buiten de belegerde stad te houden. Butcher Gate is de plek voor een happening waar politici, bedrijfsleven, kerk en inwoners bijeen komen en hun afschuw uitspreken over wat er de afgelopen dagen hier in Derry gebeurd is. Eerder deze week werd er al een demonstratie gehouden naar The Fountain om de inwoners daar een hart onder de riem te steken.
Sinn Fein
Vanaf de stadsmuren kijk ik even voor half acht naar beneden bij Butcher Gate. Onder aan de poort hebben zich al enkele honderden mensen verzameld. Buurtbewoners in Fahan Street staan in groepjes en kijken toe. Ze hebben genoeg van de onlusten en het geweld. Het herinnert ze aan de donkere jaren van The Troubles en het geweld tussen katholieken en protestanten. Opmerkelijk is de zware Sinn Feindelegatie die aanwezig is. Ik herken niet alleen partijleider MaryLou McDonald en haar rechterhand Michelle O’Neill, maar ook Europarlementarier Martine Andersson en MLA Elisha McCallion. Dat de ‘powervrouwen’ van Sinn Fein hier vanavond in The Bogside zijn, is een indicatie voor de ernst van de situatie.
Geen doden en gewonden
,,Het is de tweede keer deze week dat we bijeen zijn’’, begint een van de organisatoren. ,,We hebben hier deze week weer echte kogels gezien. En de mensen hier willen dat niet meer. Mensen zijn bang. Jongeren krijgen een strafblad en hebben straks geen toekomst meer. En waarvoor?’’ Om te voorkomen dat de zaak verder uit de hand loopt en er doden en gewonden vallen, is daarom besloten tot deze bijeenkomst.
Bruggen bouwen
Een van de sprekers is de bisschop van Derry, Donal McKeown. Hij heeft het over de jongeren die de rellen veroorzaken en merkt op dat ze zich in de steek gelaten voelen en aan hun lot overgelaten. Zij hebben het gevoel dat ze niks opgeschoten zijn sinds het Goede Vrijdagakkoord uit 1998 en de vrede tussen protestanten en katholieken. ,,Ze hebben het gevoel dat het leven aan hun voorbijtrekt en dat er op ze wordt neergekeken.’’ De bisschop houdt zijn gehoor voor dat geweld en verwoesting uiteindelijk voor niemand goed zijn. ,,Je kunt niet zeggen dat je van je land houdt, en tegelijkertijd pijn en verwoesting veroorzaken bij de mensen die er wonen. Vanavond zijn we bijeen om niemand te veroordelen maar om de hand toe te steken en bruggen te bouwen. We willen allemaal een stad waar iedereen een toekomst heeft. We geloven dat iedereen iets unieks en waardevols kan bijdragen an deze stad. We willen niet dat deze stad weer belandt in de vreselijke jaren van lijden en verlies. ‘Nothing can be build with petrolbombs and stones thrown in anger’.” De inwoners van Derry verdienen iets beters dan geweld, vindt de bisschop.
Business
Jennifer McKeever benadrukt hoe belangrijk het is dat Derry in de wereld gepromoot wordt. ,,Dat is goed voor de werkgelegenheid en het toerisme.’’ De gebeurtenissen van de afgelopen week zijn dat niet. ,,Mensen vragen zich nu af of het wel veilig is in Derry.’’ McKeever houdt de blik gericht op positieve zaken die in Derry plaatsvinden. ,,We hebben Clipper, een groot maritiem festijn deze week. The eyes of the world are with us now. Deze stad staat open voor bezoekers en investeringen. Dat moet de boodschap zijn.’’
Politieke impasse
Vakbondsman Liam Gallagher zegt niet te weten hoe hij de rellen moet duiden. ,,De huidige situatie is uitzonderlijk gevaarlijk, zeker met het oog op de politieke impasse in Stormont. Als het de bedoeling is voor sektarische problemen te zorgen, zal dat niet lukken omdat de inwoners van deze stad niet terug willen keren naar die donkere tijd. Ook Gallagher spreekt over inwoners die in steek gelaten zijn en de structurele ‘endemic’ werkloosheid. ,,Veel van die jongeren hebben banen nodig, hoop, een toekomst.’’ Gallagher doet een oproep aan de politici om de politieke impasse in Stormont te doorbreken en aan het werk te gaan voor de regio rond Derry. Hij heeft ook over ‘sinister elements’ op de achtergrond die de kinderen gebruiken voor hun eigen doelen. Onder applaus neemt hij het op voor de protestantse inwoners van The Fountain die recht hebben op hun eigen cultuur. ,,This city welcomes their culture.’’
Sophie Blake Gallagher is de laatste spreekster die in The Bogside werkt. ,Ze schetst een beeld van wat er allemaal gebeurd is. ,,Mensen in Lecky Road hebben ’s nachts anti-sociaal gedrag gezien zoals het in brand steken van banden, intimidatie van inwoners, rellen en lawaai. Aanvankelijk leek het niets met politiek te maken te hebben. Het leek aangewakkerd te worden door alcohol en drugs. Mensen kwamen uit andere delen van de stad om onrust te veroorzaken. De stenen zijn inmiddels vervangen door benzinebommen. De benzinebommen zijn vervangen door blastbombs en er zijn ook nog echte schoten geweest. De politie, de PSNI, heeft arrestaties verricht en plastic kogels gebruikt. Ouders moeten meer opletten waar hun kinderen zijn en praten met hun kinderen. Marginalisatie is geen excuus voor rellen, voor aanvallen op de inwoners van The Fountain.’’
Na afloop praat ik kort met SDLP-burgemeester John Boyle van Derry. ,,We hebben hier een erfenis van een dertigjarig conflict. Onze gemeenteraad doet er van alles aan om te zorgen voor dat er werkgelegenheid komt. We are succeeding, but it’s a long journey. We willen naar de toekomst kijken. Dit is het verleden.’’Boyle zegt dat er zoveel gedaan wordt voor de jongeren in de gemeenschap. ,,Jongeren die het idee hebben dat er geen rekening met ze wordt gehouden of die gefrustreerd zijn, kunnen worden geholpen. Laat het ons weten. Maar dit is niet het antwoord.’’ Hij benadrukt dat het hier om een heel kleine minderheid van jongeren gaat. ,,Er zitten volwassenen achter deze jongeren die proberen de jongeren te manipuleren en te misbruiken voor hun eigen schemerige doeleinden.’’ De burgemeester heeft het over het uitdagen van de PSNI door de jongeren, waarna de ouderen met stafbommen kunnen gooien en met automatische wapens schieten. ,,It’s not acceptable. Dat maakt de mensen boos, omdat ze dat eerder gezien hebben en dat willen ze niet meer. ,,Throwing pipebombs and firing automatic weapons is not acceptable.’’
Ten slotte spreek ik nog even met bisschop Donal McKeown. De bisschop heeft het over een intern Republikeins conflict. ,,De belangrijkste groep die zich buitengesloten voelt, zijn de Republikeinen die het Goede Vrijdagakkoord niet accepteren. Zij vinden dat de zaak van de Republikeinen verraden is door Sinn Fein. De bijeenkomst van vanavond is geen politieke rally. Als Sinn Fein hier gesproken had, was het door anderen gezien als onderdeel van hun politieke conflict.’’ De bisschop maakt nog een interessante constatering. ,,De rellen vonden plaats temidden van de muurschilderingen in de Bogside. Daarop is te zien hoe mensen veertig jaar geleden de politie aanvielen. Zij waren toen helden, maar vandaag de dag ben je een hooligan. De jongeren willen nu ook een held zijn.’’ De bisschop blijft aandringen op een inclusieve samenleving. ,,We moeten een manier vinden om de mensen die het idee hebben dat er niet naar ze geluisterd wordt en die zich achtergesteld voelen, te bereiken. We moeten bruggen bouwen. Everybody has to be included to make the future.’’
De cirkel is rond. Twee dagen voordat ik afreis naar Schotland, zie ik hier in Derry/Londonderry de erfenis van een periode die veilig opgeborgen lijkt in de geschiedenis, maar die zo maar opnieuw kan ontsporen en leiden tot nieuwe ellende in het heden. Om dat voor te zijn, is deze bijeenkomst vanavond hier bij Butcher Gate gehouden.